Poëzie

BOEKEN NR. 6, JUNI 2018

Radna Fabias: Habitus

door Dirk De Geest

Ik kan mij niet herinneren dat een debutant in de pers zo massaal is geprezen als Radna Fabias de jongste maanden. Dat zij zopas voor haar eersteling Habitus bekroond werd met de prestigieuze Buddingh’-prijs kan dan ook nauwelijks een verrassing heten.
De term ‘habitus’ verwijst in de sociologie naar de macht der gewoonte, naar het levenspatroon dat mensen ‘spontaan’ geïnternaliseerd hebben. Sterker nog, zij staan er niet bij stil dat het aangeleerd gedrag en aangeleerde overtuigingen betreft, die voor buitenstaanders vaak zelfs helemaal niet zo vanzelfsprekend overkomen. Dat ‘natuurlijke’ habitus-denken van de hedendaagse westerse mens wordt in deze gedichten voortdurend gedemonstreerd en kritisch ontmanteld.
 
In deze gedichten lijkt alles te vervloeien. In plaats van stabiele identiteiten en definities komen allerlei variaties en transformaties: tussen blank en gekleurd, tussen man en vrouw, tussen ik en de ander, tussen Nederlander en vreemdeling. De auteur is immers geboren op de Nederlandse Antillen, maar woont al geruime tijd in Nederland. Dat resulteert in een bewust ‘nomadische’ houding, een tussenin dat gefascineerd maar met de nodige afstand de ruimte en de mensen waarneemt.

Die afstand geldt trouwens zowel de ruimte van de geboortegrond als de Nederlandse samenleving. In haar gedichten roept Fabias het beeld op van een exotisch landschap, een eiland vol zintuiglijke overvloed, energie en magie. Tegelijk ontmaskert ze alle clichés van de reisgidsen en het geloof in het natuurlijke en het primitieve. Dat gebeurt vooral door overdrijvingen en door lijsten aan te brengen van in feite niet combineerbare elementen.
 
Dat gebeurt met veel zin voor humor en met theatrale effecten, maar het taalgebruik is nooit vrijblijvend. Integendeel, Fabias laat zien hoe taal macht incarneert en controle uitoefent, door dingen als vaststaand te benoemen, door te categoriseren, door redeneringen uit te vaardigen als correcte uitspraken over de werkelijkheid: ‘de teruggekeerde migrant is de oceaan is een paar meter van de oceaan vandaan een hete kerk de hete lucht’, en zo gaat het nog een eind door.
 
Dergelijke opsommingen en uitbreidingen zijn typerend voor de manier waarop de dichter te werk gaat: voortdurend verschuiven betekenissen doordat ze in een andere omgeving, in een andere context worden gebruikt. Ook de manier waarop het lyrische ik zichzelf definieert, is permanent aan dergelijke verschuivingen onderworpen. Het ik ondergaat evenzeer de sociale wetten, maar onttrekt zich bij momenten aan alle regels en zelfs aan het eigen lichaam.
 
Die enorme beweeglijkheid uit zich inderdaad in de taal. Fabias kiest voor een regelrechte woordenstroom, een eindeloze waterval van woorden en beelden met veel herhalingen. Haar retoriek is bijzonder overtuigend en krachtig. Dit is poëzie vol levenskracht, kritisch maar tegelijk ook optimistisch. De bezweringen blijven nog lang nazinderen.
 
Radna Fabias: Habitus, De Arbeiderspers, Amsterdam 2018, 112 p. ISBN 9789029523806. Distributie L&M Books 

deze pagina printen of opslaan