In zijn roman Deception
(1990) laat de recent overleden Amerikaanse auteur Philip Roth (1933-2018) het
hoofdpersonage klagen over de ‘self-muting habits of a tame, reticent
Anglo-Jewry’. Hij verlangt naar de vertrouwde New Yorkse Joden: ‘Unaccommodating
Jews, full of anger, insult, argument, and impudence.’ Roth woonde lange tijd
voor de helft van het jaar in Londen, wat hem in een interview over zijn
autobiografie The facts (1988) tot de
uitspraak bracht dat de Britse samenleving niets heeft van ‘the turbulent
intensity that animates America […] generated by the American historical drama
of movement and massive displacement, of class overspreading class, region
overtaking region, minority encroaching minority.’
Dat was zo’n 30 jaar geleden, maar intussen heeft er zich
een ‘zinderend kosmopolitisch landschap ontwikkeld met Londen als het
multiculturele centrum’. Uit die rijke smeltkroes lijkt (‘Anglo-Jewish literature raises its voice’ (JBooks.com)) een bloeiende Joodse
cultuurscene en een opkomende generatie Brits-Joodse schrijvers op te staan. In
de praktijk is die lang niet zo zichtbaar als de Indiase, Caribische of
Afrikaanse componenten van de Black British literature. Nochtans zijn er zo’n
300.000 Britse Joden waarvan het merendeel in Londen woont.
Naomi Alderman (1974) maakt deel uit van die vernieuwende
Joods-Britse literatuur. De titel van haar bekroonde en controversiële debuut Disobedience (2006, vertaling Ongehoorzaam), over de lesbische
dochter van een Londense rabbijn, is haast symbolisch. Het lijkt wel een
statement dat niet enkel de conflicten duidt waarbij individuen buiten de
gevestigde waarden van de Joodse maatschappij geplaatst worden, maar ook een
pleidooi voor meer zichtbaarheid binnen de bredere Britse samenleving.
Alderman groeide op in een ‘onorthodox’ orthodox-joods
milieu met ruimte voor intellectuele nieuwsgierigheid binnen een conservatieve
culturele context. Ze was religieus toen ze haar debuut begon te schrijven,
maar had haar religie afgezworen bij de publicatie ervan. In zekere zin schreef
ze zichzelf weg uit haar debuutroman (The Guardian), die bekroond werd met de Orange Award for
New Writers (2006). Deze bekroning voor vrouwelijke debuten werd slechts gedurende
zes jaar toegekend, naar aanleiding van de tiende verjaardag van de Orange
Prize.
Haar tweede roman The
Lessons, over klassentegenstellingen in het Britse studentenleven, bleef
onder de radar. Ondanks het afzweren van haar geloof, blijft religie een
belangrijk onderwerp in haar oeuvre. De roman The Liar’s Gospel (2012, vertaling Het boek van leugenaars) ontmaskert Jezus (Yehoshuah) als een
inconsistente prediker van vlees en bloed. De Granta Best of British Novelists
(2013) nominatie is meteen een voorafspiegeling van de Women’s Prize for Fiction
2017 die Alderman ontving voor haar dystopische roman The Power (2017, De macht).
Ondanks de suggestie van homoseksualiteit uit haar debuutroman, beschouwt Alderman zich als overwegend hetero met een sterke drive voor
vrouwenrechten. Ze gelooft fundamenteel in gelijkheid tussen man en vrouw, en moedigt
jonge vrouwen aan om hun kwaliteiten te cultiveren en door te geven aan de
oudere generaties. Zelf is ze naast auteur vooral actief in de games-industrie,
waarvoor ze spelscenario’s geschreven heeft.
Via Rolex Mentor and Protégé Arts Initiative, werd ze voor
een jaar creatief gekoppeld aan grand old lady Margaret Atwood, wat inspiratie
leverde voor haar roman De macht.
Automatisch wordt een verband gelegd met Atwoods 33 jaar oude dystopische roman
The Handmaid’s Tale (1985), die met
de verfilming als serie meer dan ooit populair is.
Maar waar (broed-)vrouwen bij Atwood in de eerste plaats
onderwerping en geweld lijdzaam moeten ondergaan binnen de context van een Bijbelse
Staat, brengt Alderman een feministisch-dystopische roman waarin vrouwen een
nieuwe fysieke kracht ontdekken (om mannen onder hoogspanning te zetten) die
aan de basis ligt van een nieuwe religie en een nieuwe wereldorde. De revolutie
komt van onder uit, vanuit kwetsbare meisjes die hun kracht aan oudere vrouwen
doorgeven.
Maar eens verworven na een lange strijd van onderdrukking
corrumpeert macht uiteindelijk iedereen, ook vrouwen, zodat Alderman uiteindelijk
voor de gemakkelijkste uitweg zoekt: een gewelddadige apocalyptische ondergang.
Verwacht dus geen oplossingen voor de machtsverhoudingen tussen mannen en
vrouwen, maar onbeantwoorde vragen om het debat aan te zwengelen binnen een
veranderende samenleving.
Ondanks de associatie met Atwood, de Women’s Prize for
Fiction 2017 en een aantal intrinsieke kwaliteiten, kan Aldermans greep naar de
macht niet met Atwoods cultklassieker concurreren. Alderman kiest voor een erg
filmische stijl die de reeds verkochte verfilming van het boek als serie
voorafbeeldt. Zelf kijkt ze er al naar uit om het boek in verschillende
verfilmde reeksen uit de diepen. Wie weet straks ook als game verkrijgbaar…
Naomi Alderman: De macht, Atlas/Contact, 2018, 440 p. ISBN 9789025451868. Vertaling van The Power door Astrid Huisman en Roos van de Wardt. Distributie VBK België
Naomi Alderman: Ongehoorzaam, Atlas/Contact, 2018, 315 p. ISBN 9789025452711. Vertaling van Disobedience door Auke Leistra. Distributie VBK België
deze pagina printen of opslaan