Vertaald proza

BOEKEN NR. 7, JULI 2018

Naomi Alderman: De macht

door Kris van Zeghbroeck

In zijn roman Deception (1990) laat de recent overleden Amerikaanse auteur Philip Roth (1933-2018) het hoofdpersonage klagen over de ‘self-muting habits of a tame, reticent Anglo-Jewry’. Hij verlangt naar de vertrouwde New Yorkse Joden: ‘Unaccommodating Jews, full of anger, insult, argument, and impudence.’ Roth woonde lange tijd voor de helft van het jaar in Londen, wat hem in een interview over zijn autobiografie The facts (1988) tot de uitspraak bracht dat de Britse samenleving niets heeft van ‘the turbulent intensity that animates America […] generated by the American historical drama of movement and massive displacement, of class overspreading class, region overtaking region, minority encroaching minority.’

Dat was zo’n 30 jaar geleden, maar intussen heeft er zich een ‘zinderend kosmopolitisch landschap ontwikkeld met Londen als het multiculturele centrum’. Uit die rijke smeltkroes lijkt (‘Anglo-Jewish literature raises its voice’ (JBooks.com)) een bloeiende Joodse cultuurscene en een opkomende generatie Brits-Joodse schrijvers op te staan. In de praktijk is die lang niet zo zichtbaar als de Indiase, Caribische of Afrikaanse componenten van de Black British literature. Nochtans zijn er zo’n 300.000 Britse Joden waarvan het merendeel in Londen woont.

Naomi Alderman (1974) maakt deel uit van die vernieuwende Joods-Britse literatuur. De titel van haar bekroonde en controversiële debuut Disobedience (2006, vertaling Ongehoorzaam), over de lesbische dochter van een Londense rabbijn, is haast symbolisch. Het lijkt wel een statement dat niet enkel de conflicten duidt waarbij individuen buiten de gevestigde waarden van de Joodse maatschappij geplaatst worden, maar ook een pleidooi voor meer zichtbaarheid binnen de bredere Britse samenleving.

Alderman groeide op in een ‘onorthodox’ orthodox-joods milieu met ruimte voor intellectuele nieuwsgierigheid binnen een conservatieve culturele context. Ze was religieus toen ze haar debuut begon te schrijven, maar had haar religie afgezworen bij de publicatie ervan. In zekere zin schreef ze zichzelf weg uit haar debuutroman (The Guardian), die bekroond werd met de Orange Award for New Writers (2006). Deze bekroning voor vrouwelijke debuten werd slechts gedurende zes jaar toegekend, naar aanleiding van de tiende verjaardag van de Orange Prize.

Haar tweede roman The Lessons, over klassentegenstellingen in het Britse studentenleven, bleef onder de radar. Ondanks het afzweren van haar geloof, blijft religie een belangrijk onderwerp in haar oeuvre. De roman The Liar’s Gospel (2012, vertaling Het boek van leugenaars) ontmaskert Jezus (Yehoshuah) als een inconsistente prediker van vlees en bloed. De Granta Best of British Novelists (2013) nominatie is meteen een voorafspiegeling van de Women’s Prize for Fiction 2017 die Alderman ontving voor haar dystopische roman The Power (2017, De macht).

Ondanks de suggestie van homoseksualiteit uit haar debuutroman, beschouwt Alderman zich als overwegend hetero met een sterke drive voor vrouwenrechten. Ze gelooft fundamenteel in gelijkheid tussen man en vrouw, en moedigt jonge vrouwen aan om hun kwaliteiten te cultiveren en door te geven aan de oudere generaties. Zelf is ze naast auteur vooral actief in de games-industrie, waarvoor ze spelscenario’s geschreven heeft.

Via Rolex Mentor and Protégé Arts Initiative, werd ze voor een jaar creatief gekoppeld aan grand old lady Margaret Atwood, wat inspiratie leverde voor haar roman De macht. Automatisch wordt een verband gelegd met Atwoods 33 jaar oude dystopische roman The Handmaid’s Tale (1985), die met de verfilming als serie meer dan ooit populair is.

Maar waar (broed-)vrouwen bij Atwood in de eerste plaats onderwerping en geweld lijdzaam moeten ondergaan binnen de context van een Bijbelse Staat, brengt Alderman een feministisch-dystopische roman waarin vrouwen een nieuwe fysieke kracht ontdekken (om mannen onder hoogspanning te zetten) die aan de basis ligt van een nieuwe religie en een nieuwe wereldorde. De revolutie komt van onder uit, vanuit kwetsbare meisjes die hun kracht aan oudere vrouwen doorgeven.

Maar eens verworven na een lange strijd van onderdrukking corrumpeert macht uiteindelijk iedereen, ook vrouwen, zodat Alderman uiteindelijk voor de gemakkelijkste uitweg zoekt: een gewelddadige apocalyptische ondergang. Verwacht dus geen oplossingen voor de machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen, maar onbeantwoorde vragen om het debat aan te zwengelen binnen een veranderende samenleving.

Ondanks de associatie met Atwood, de Women’s Prize for Fiction 2017 en een aantal intrinsieke kwaliteiten, kan Aldermans greep naar de macht niet met Atwoods cultklassieker concurreren. Alderman kiest voor een erg filmische stijl die de  reeds verkochte verfilming van het boek als serie voorafbeeldt. Zelf kijkt ze er al naar uit om het boek in verschillende verfilmde reeksen uit de diepen. Wie weet straks ook als game verkrijgbaar…

Naomi Alderman: De macht, Atlas/Contact, 2018, 440 p. ISBN 9789025451868. Vertaling van The Power door Astrid Huisman en Roos van de Wardt. Distributie VBK België

Naomi Alderman: Ongehoorzaam, Atlas/Contact, 2018, 315 p. ISBN 9789025452711. Vertaling van Disobedience door Auke Leistra. Distributie VBK België

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024

Dius

Stefan Hertmans

Kruisende lijnen

Junichiro Tanizaki

Memoires van een kip. Een Palestijnse fabel

Ishaq Musa Al-Husseini

We moeten ‘misschien’ blijven denken

Esther Jansma

Wij van de Ripetta

Thomas Lieske

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024

De wens, of Het ware verhaal van Titi en Tony

Tereza Horvathova , Michaela Kukovicova (ill.)

Het is rood en rond…

Jan Jutte

Ludas en Bontje

Jan Paul Schutten, Sanne te Loo (ill.)

Wie heeft Steef opgegeten?

Susannah Lloyd, Kate Hindley (ill.)

Wij, ervoor en erna

Jenny Valentine

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri