Vertaald proza

BOEKEN NR. 7, JULI 2018

Thomas Wolfe: Daal neder, Engel. Over het bedolven leven

door Kris van Zeghbroeck

Thomas (Clayton) Wolfe (1900-1938) werd geboren in Asheville (North Carolina) en stierf net geen 38 jaar oud aan een in Seattle opgelopen tuberculeuze meningitis in Baltimore (Maryland). Hij begon zijn carrière als toneelschrijver, maar ontdekte gaandeweg dat zijn steeds uitdeinende literaire stijl beter geschikt was voor romans. Ondanks zijn vroege dood liet hij een grote hoeveelheid postuum werk na. Bij zijn overlijden was zijn reputatie in de VS vergelijkbaar met die van Faulkner, Hemingway en Fitzgerald. Maar gaandeweg werd die reputatie naar beneden bijgesteld, vooral omdat het zijn jonge, explosief gegroeide oeuvre aan maturiteit ontbrak.

Vandaag geniet hij vooral bekendheid voor zijn romans Look Homeward, Angel. A Story of the Buried Life (1929, vertaling Daal neder, engel. Over het bedolven leven), Of Time and the River (1935), The Web and the Rock (1939) en You Can't Go Home Again (1940). Dikke autobiografische boeken die overlopen van jeugdige uitbundigheid en een onlesbare dorst voor nieuwe ervaringen: ‘I will go everywhere and see everything, I will meet all the people I can. I will think all the thoughts, feel all the emotions I am able, and I will write, write, write’ (Brief van de jonge Wolfe aan zijn moeder). Alles om te ontsnappen aan het kleinsteedse, 'bedolven leven' van zijn jeugd.

Zo belandde Wolfe net als Hemingway in Europa en Parijs, maar voor de met heimwee geplaagde Wolfe was Europa de bevestiging van zijn onvoorwaardelijke liefde voor de VS. In die zin wordt Wolfe vaak vergeleken met Walt Whitman. Wolfe had al grote delen van de VS bereisd en voor zijn dood exploreerde hij voor het eerst het Amerikaanse Westen en de prille Nationale Parken.

In feite zijn Wolfes romans fictionele kronieken van zijn leven waarin ‘romantisch-lyrische zelfbeschrijvingen met journalistieke neerslagen van zijn leven, zijn omgeving en zijn lectuur’ met elkaar vermengd worden. Vanuit een romantische gedrevenheid projecteert hij zijn leven en ervaringen als ‘typisch voor zijn generatie en Amerika’, waarmee hij zich identificeerde (D'haen & Bertens: Amerikaanse literatuur).

Asheville in de Blue Ridge Mountains (Appalachen), waar Wolfe opgroeide, wordt onder de naam Altamont en Old Catawba fictioneel opgevoerd in zijn romans. Zijn weinig flatterend beschrijvingen van de zuidelijke stadsgemeenschap en een aantal herkenbare inwoners genereerde heel wat woede, zodat Wolfe na de publicatie van zijn debuut het stadje lange tijd meed.

Wolfe groeide op in Asheville als jongste van zes overlevende kinderen. Zijn vader was een Shakespeare citerende grafzerkenmaker, zijn moeder een gierige pensionhouder met een appetijt voor vastgoed, die haar kinderen in uitgegroeide schoenen liet rondlopen. Vanaf zijn zes jaar leefden de ouders gescheiden en woonde het gros van de kinderen bij de moeder in het pension. Maar het is die zelfde moeder die er staat om Wolfes (universiteits)studies financieel te ondersteunen.

In Daal neder, Engel vermengt Wolfe zijn autobiografische achtergrond met de kindertijd en de groei naar (jong)volwassenheid van Eugene Gant. Als kind identificeert hij zich met de helden van de avontuurverhalen en de geschiedenisboeken, maar zijn turbulente relatie met zijn familie en de plaatselijke gemeenschap laten hun sporen na. De dood van Gants geliefde broer vormt de climax van de breed uitgewerkte autobiografische episoden. Gant staat er alleen voor en zweert om artistieke en spirituele groei binnen zichzelf te zoeken.

Bij de publicatie van Wolfes debuut, bleef er het gevoel dat er nog veel kon geschrapt worden in de tekst, maar dan ten koste van de sfeer en de passie waarmee het boek geschreven werd. Daarvoor sneuvelden er al meer dan 60.000 woorden onder invloed van Scribner-redacteur Maxwell Perkins die ook werk van Ernest Hemingway en F. Scott Fitzgerald redigeerde. Zonder Perkins’ oog voor talent was de kans groot dat Wolfes debuut in een archief zou verstoffen. Perkins wist de overstromende energie van Wolfe te kanaliseren in samenhangende romans, die de auteur nog tijdens zijn leven volop in de literaire schijnwerpers zou plaatsen.

Hun turbulente relatie werd verfilmd door Michael Grandage in Genius (2016) met Jude Law als Thomas Wolfe, Colin Firth als Maxwell Perkins en Nicole Kidman als Aline Bernstein. De bijna twintig jaar oudere Bernstein werkte als designer in theaterwereld en was gehuwd met een rijke makelaar. Van 1925 tot 1928 had ze een stormachtige liefdesrelatie met Wolfe. Ze overtuigde hem om het theater los te laten en ondersteunde hem financieel bij het schrijven van zijn eerste roman.

Vertaler Sjaak Commandeur levert al meer dan veertig jaar degelijk werk bij het ontsluiten van de mijlpalen uit de Engelstalige literatuur voor de Lage Landen. Hij heeft zijn vertaling voorzien van een katern aantekeningen en een uitgebreid nawoord over de leefwereld van Thomas Wolfe.

Thomas Wolfe: Daal neder, Engel. Over het bedolven leven, Van Oorschot Amsterdam, 2018, 598 p. ISBN 9789028280533. Vertaling van Look Homeward, Angel. A Story of the Buried Life door Sjaak Commandeur. Distributie Elkedag Boeken


deze pagina printen of opslaan