Vertaald proza

BOEKEN NR. 7, JULI 2018

Adelbert von Chamisso, George Cruikshank (ill.), Adolph Von Menzel (ill.): De wonderbaarlijke geschiedenis van Peter Schlemihl

door Carl De Strycker

Adelbert von Chamisso – eigenlijk een uitgeweken Franse edelman – is naast onder andere Novalis, Clemens Brentano, E.T.A. Hoffmann en Joseph von Eichendorff een van de belangrijke vertegenwoordigers van de Duitse romantiek. Behalve de cyclus gedichten die Robert Schumann op muziek zette en die als ‘Frauenliebe und -leben’ nog op het programma van vele zangers staat, berust zijn roem voornamelijk op die ene novelle die hij schreef: De wonderbaarlijke geschiedenis van Peter Schlemihl, een sprookje over een man die zijn schaduw verkoopt.
 
Als hij het voorstel krijgt om zijn schaduw te ruilen voor een goudbuidel die onuitputtelijk is, gaat Peter Schlemihl akkoord met de deal. Dat zal hem berouwen, want al snel merkt hij dat hij zonder silhouet anderen angst inboezemt en uitgestoten wordt. Samen met zijn trouwe knecht vlucht hij naar een badplaats waar hij zijn leven zo inricht dat het in eerste instantie niet opvalt dat hij zonder schaduw door het leven gaat, maar als hij verliefd wordt op een meisje en met haar wil trouwen wordt hij verraden door een andere knecht. De vader van het meisje verbiedt het huwelijk als Schlemihl zijn schaduw niet terugvindt. De man aan wie hij zijn schaduw verkocht verschijnt daarop opnieuw en toont nu zijn ware aard: het is de duivel.
 
De duivel doet het voorstel om de schaduw terug te geven, in ruil voor zijn ziel, maar daarop gaat Schlemihl niet in. Als de duivel hem zegt dat hij het zakje met goud maar hoeft te laten rammelen mocht hij van gedachten veranderen, werpt Peter dat weg: hij aanvaardt zijn lot, wil compromisloos zonder schaduw verder leven, laat alles achter en trekt de wijde wereld in. Met zijn laatste goudstuk koopt hij laarzen die zevenmijlslaarzen blijken te zijn. Op die manier kan hij alle continenten bereizen. Hij wijdt zich in de rest van zijn bestaan aan de studie van de fauna en flora, waarover hij belangwekkende werken publiceert.
 
Daarmee is Peter Schlemihl een typische romantische vertelling: een aantal fantastische elementen wordt er gecombineerd met ingrediënten uit de griezelliteratuur en dat levert een parabel op die als een waarschuwing dienst doet. Een onlosmakelijk deel van je eigenheid verkopen voor alle geld van de wereld blijkt niet slim, want rijkdom kan je unieke persoonlijkheid nooit vervangen. Het verlies van (een deel van) je identiteit zorgt ervoor dat je niet meer dezelfde bent met alle gevolgen van dien.
 
Vertaler Martin Michael Driessen geeft in zijn prima nawoord, waarin hij op ontstaansgeschiedenis, context en betekenis ingaat, nog meer interpretatiemogelijkheden. Zonder schaduw zijn beduidt volgens hem onder andere: ‘eenzaam en miskend zijn, geen rol van betekenis te spelen [hebben], geen plaats in de wereld te hebben, anders dan alle anderen zijn. Het kan ook betekenen: zijn identiteit verliezen, zijn ware aard verloochenen, verraden wat wezenlijk is, wanhopig twijfelen aan de vraag: wie ben ik.’
 
Hopelijk is de vertaling van deze klassieker uit de wereldliteratuur – het motief van de verloren schaduw dat Von Chamisso hier introduceert, is heel populair geworden – het eerste deeltje in een reeks met kleinoden uit dezelfde periode. Ook Eichendorff, Hoffmann of Von Chamisso’s vriend Friedrich de la Motte Fouqué – de auteur van Undine, zeg maar: de kleine zeemeermin – hebben novelles en sprookjes die het herontdekken waard zijn.
 
Adelbert von Chamisso: De wonderbaarlijke geschiedenis van Peter Schlemihl, Van Oorschot, Amsterdam 2018, 93 p. ISBN 9789028280458. Vertaling van Peter Schlemihls wundersame Geschichte door Martin Michael Driessen. Distributie Elkedag Boeken 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024

Dius

Stefan Hertmans

Kruisende lijnen

Junichiro Tanizaki

Memoires van een kip. Een Palestijnse fabel

Ishaq Musa Al-Husseini

We moeten ‘misschien’ blijven denken

Esther Jansma

Wij van de Ripetta

Thomas Lieske

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024

De wens, of Het ware verhaal van Titi en Tony

Tereza Horvathova , Michaela Kukovicova (ill.)

Het is rood en rond…

Jan Jutte

Ludas en Bontje

Jan Paul Schutten, Sanne te Loo (ill.)

Wie heeft Steef opgegeten?

Susannah Lloyd, Kate Hindley (ill.)

Wij, ervoor en erna

Jenny Valentine

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri