Vertaald proza
BOEKEN NR. 7, JULI 2018
Adelbert von Chamisso, George Cruikshank (ill.), Adolph Von Menzel (ill.): De wonderbaarlijke geschiedenis van Peter Schlemihl
door Carl De Strycker
Adelbert von Chamisso – eigenlijk een
uitgeweken Franse edelman – is naast onder andere Novalis, Clemens Brentano,
E.T.A. Hoffmann en Joseph von Eichendorff een van de belangrijke
vertegenwoordigers van de Duitse romantiek. Behalve de cyclus gedichten die
Robert Schumann op muziek zette en die als ‘Frauenliebe und -leben’ nog op het
programma van vele zangers staat, berust zijn roem voornamelijk op die ene
novelle die hij schreef: De
wonderbaarlijke geschiedenis van Peter Schlemihl, een sprookje over een man
die zijn schaduw verkoopt.
Als hij het voorstel krijgt om zijn schaduw te ruilen voor een
goudbuidel die onuitputtelijk is, gaat Peter Schlemihl akkoord met de deal. Dat
zal hem berouwen, want al snel merkt hij dat hij zonder silhouet anderen angst
inboezemt en uitgestoten wordt. Samen met zijn trouwe knecht vlucht hij naar
een badplaats waar hij zijn leven zo inricht dat het in eerste instantie niet
opvalt dat hij zonder schaduw door het leven gaat, maar als hij verliefd wordt
op een meisje en met haar wil trouwen wordt hij verraden door een andere
knecht. De vader van het meisje verbiedt het huwelijk als Schlemihl zijn
schaduw niet terugvindt. De man aan wie hij zijn schaduw verkocht verschijnt
daarop opnieuw en toont nu zijn ware aard: het is de duivel.
De duivel doet het voorstel om
de schaduw terug te geven, in ruil voor zijn ziel, maar daarop gaat Schlemihl
niet in. Als de duivel hem zegt dat hij het zakje met goud maar hoeft te laten
rammelen mocht hij van gedachten veranderen, werpt Peter dat weg: hij aanvaardt
zijn lot, wil compromisloos zonder schaduw verder leven, laat alles achter en
trekt de wijde wereld in. Met zijn laatste goudstuk koopt hij laarzen die
zevenmijlslaarzen blijken te zijn. Op die manier kan hij alle continenten
bereizen. Hij wijdt zich in de rest van zijn bestaan aan de studie van de fauna
en flora, waarover hij belangwekkende werken publiceert.
Daarmee is Peter Schlemihl een
typische romantische vertelling: een aantal fantastische elementen wordt er
gecombineerd met ingrediënten uit de griezelliteratuur en dat levert een
parabel op die als een waarschuwing dienst doet. Een onlosmakelijk deel van je
eigenheid verkopen voor alle geld van de wereld blijkt niet slim, want rijkdom
kan je unieke persoonlijkheid nooit vervangen. Het verlies van (een deel van)
je identiteit zorgt ervoor dat je niet meer dezelfde bent met alle gevolgen van
dien.
Vertaler
Martin Michael Driessen geeft in zijn prima nawoord, waarin hij op
ontstaansgeschiedenis, context en betekenis ingaat, nog meer
interpretatiemogelijkheden. Zonder schaduw zijn beduidt volgens hem onder
andere: ‘eenzaam en miskend zijn, geen rol van betekenis te spelen [hebben],
geen plaats in de wereld te hebben, anders dan alle anderen zijn. Het kan ook
betekenen: zijn identiteit verliezen, zijn ware aard verloochenen, verraden wat
wezenlijk is, wanhopig twijfelen aan de vraag: wie ben ik.’
Hopelijk is de vertaling van
deze klassieker uit de wereldliteratuur – het motief van de verloren schaduw
dat Von Chamisso hier introduceert, is heel populair geworden – het eerste deeltje
in een reeks met kleinoden uit dezelfde periode. Ook Eichendorff, Hoffmann of
Von Chamisso’s vriend Friedrich de la Motte Fouqué – de auteur van Undine, zeg maar: de kleine zeemeermin –
hebben novelles en sprookjes die het herontdekken waard zijn.
Adelbert von Chamisso: De
wonderbaarlijke geschiedenis van Peter Schlemihl, Van Oorschot, Amsterdam 2018,
93 p. ISBN 9789028280458. Vertaling van Peter Schlemihls
wundersame Geschichte door Martin Michael Driessen. Distributie Elkedag Boeken
deze pagina printen of opslaan