Tentoonstelling
V.T. van Vlisteren en J. Nokandeh (red.): Iran. Bakermat van de beschaving
door Kris van Zeghbroeck
Nog tot 18 november loopt in het Drents Museum (Assen) de
tentoonstelling Iran. Bakermat van de beschaving.
Centraal staat archeologisch Iran van de neolithische tot de vroeg-islamitische
periode.
De ondertitel ‘Bakermat van de beschaving’ refereert enerzijds naar het
ontstaan van de landbouw in de regio, maar anderzijds ook naar het invloedrijke
Perzische rijk (Achaemenidische rijk (550–330 v. Chr.)) dat zich uitstrekte van
Oost-Griekenland en Noord-Afrika tot de Indus-rivier met Persepolis als
hoofdstad (De Iraanse gouden eeuw). Na de overheersing door de Grieken en de
Parthen, herstelde het Perzische Rijk zich gedeeltelijk (Sassanidische rijk (224–651
n. Chr.)) met Istakhr als hoofdstad.
De ontwikkeling van landbouw is een proces dat op
verschillende plekken op de wereld los van elkaar tot stand kwam. Voor het
huidige Europa was de zogenaamde ‘Vruchtbare Sikkel’ bepalend: een gebied in
het Midden-Oosten, dat initieel (delen van) Iran, Turkije, Irak en Syrië
omvatte (Eufraat en Tigris) en snel uitbreidde naar de Nijldelta.
‘Oorspronkelijk ontstond deze landbouw in de heuvels rondom
de riviervalleien in het huidige zuidoosten van Turkije en zuidwesten van Iran.
Pas na de introductie van irrigatie rond 6000 v. Chr. werden de rivierdalen van
de Eufraat en Tigris, geschikt voor landbouw omdat de regen daar in het
verkeerde deel van het jaar valt en werden de rivierdalen van Mesopotamië (het
huidige Irak) het centrum van de eerste landbouwsamenlevingen’. (Wikipedia)
Minder het klimaat dan wel de aanwezigheid van planten
geschikt voor domesticatie (bijvoorbeeld emmerkoren) en de aanwezigheid van
water was van belang. De oudste koolstofdateringen van landbouw gaan terug naar
8000 v. Chr., maar het proces zou minstens teruggaan naar 10.000 v. Chr. De
landbouwrevolutie in andere delen van de wereld kwam onafhankelijk pas veel
later tot stand.
Een tentoonstelling over de archeologie van Iran (zoals
vorig jaar Iran. Frühe Kulturen zwische
Wasser un Wüste (Bonn)) is sterk afhankelijk van de medewerking van het
Nationaal Museum van Iran. Alle stukken in bruikleen zijn afkomstig uit Iran en
de wetenschappelijke invalshoek wordt in grote mate gestuurd door archeologen
uit Iran en enkel internationaal actieve wetenschappers, vaak met Iraanse
roots.
De waterhuishouding in Iran, het landschap en de vroeg
bewoning waren bepalend voor de eerste dorpen en de domesticatie. Er kwam
ruimte voor ambachtslieden en handel in de Kopertijd, wat de ontwikkeling van
het spijkerschrift stimuleerde. Elam (2700-539 v. Chr.) was de eerste grote beschaving
die zich in Iran ontwikkelde, bij ons minder gekend dan de buren Babylonië,
Soemer en Assyrië, die centraler gelegen waren tussen Tigris en Eufraat.
‘Het machtige Perzische Rijk (559 tot 330 v.Chr.), groter
dan het Romeinse Rijk ooit is geweest, heeft een prominente plek in de
tentoonstelling. De koningen Cyrus de Grote en Darius de Grote bouwden een
stabiel en imposant wereldrijk. Een imperium dat op het hoogtepunt meer dan
dertig landen telde en van oost naar west wel 5.000 kilometer besloeg. Een van
de hoofdsteden van het Perzische rijk is Persepolis, een stad die Darius
stichtte omstreeks 500 v.Chr’.
‘Blikvanger in de expositie is het enorme overwinningsreliëf [kopie van 15 x 6 meter] dat koning Darius de Grote circa 520 v.Chr. liet
aanbrengen op een 66 meter hoge rots in Bisotun, vlak langs de oeroude
karavaanroute van Babylon naar Centraal-Azië. Met de inscripties in drie talen
(Elamitisch, Oudperzisch en Babylonisch) is het een magische vastlegging van de
stichting van het nieuwe Perzische Rijk’. (Drents Museum)
‘In de loop van duizenden jaren kwam hier een
hoogstaande cultuur tot bloei, die naar alle windrichtingen zijn invloed deed
gelden. [… ] De superieure materiële cultuur variërend van gouden
drinkbekers met diermotieven tot vaatwerk van speksteen ingelegd met kleurrijke
stenen. De kleitabletten met het oude spijkerschrift zijn net zo bijzonder als
de schitterend bewerkte bronzen wapens, de oogverblindende gouden sieraden en
het sierlijk beschilderde aardewerk. De nadruk ligt op de periode 7000-330 v.
Chr’. (WBooks)
V.T. van Vlisteren en J. Nokandeh (red.): Iran. Bakermat van de beschaving, WBooks Zwolle, 2018, 208 p. : ill. ISBN 9789462582675. Distributie Pelckmans Uitgevers
deze pagina printen of opslaan