Vertaald proza

Alina Bronsky: De allerbeste oma van de wereld en de beste moeder, echtgenote, gastvrouw en de mooiste vrouw óóit (volgens haarzelf)

door Cedric Van Dijck

Alina Bronsky’s De allerbeste oma van de wereld is typerend voor het soort interculturele literatuur dat tegenwoordig de Duitse boekenwereld domineert. Net als Feridun Zaimoglu en Melinda Nadj Abonji bracht Bronsky de vormgevende jaren van haar kindertijd door in het buitenland en verhuisde ze pas op haar twaalfde naar Duitsland. Het verhaal van deze boeken is dus vaak deels het verhaal van hun auteurs. Ook al volhardt Bronsky in de overtuiging dat haar boek niet autobiografisch is, het valt niet te ontkennen dat wat ze schrijft gegrond is in een zeer specifieke migrantenervaring. De allerbeste oma van de wereld, in 2010 genomineerd voor de prestigieuze Deutscher Buchpreis, thematiseert een leven tussen twee culturen. Hoewel haar moreel  kompas meer dan twijfelachtig is, heeft de Russische baboesjka Rosalinda het altijd goed voor met haar gezin. Dat het goede vooral subjectief is, bewijst de geleidelijke implosie van haar matriarchaat. Zelfs de emigratie naar Duitsland kan het gezin niet samenhouden.
 
Transnationale identiteit en culturele wortels vormen de thematische zwaartepunten. Dat is ook, zo beweert Bronksy in een interview in NYT Magazine, wat deze verhalen zo meeslepend maakt: het feit dat ze de lezer de mogelijkheid bieden in een vreemde wereld binnen te kijken en zo tonen dat essentieel menselijke gevoelens als liefde en eenzaamheid landsgrenzen overschrijden. Zoals de nogal ongelukkig gekozen vertaling van de titel suggereert, valt of staat dit boek met haar buitengewone protagonist. Rosalinda — ongegeneerd narcistisch, pathologisch oprecht — leer je heel geleidelijk te appreciëren. Haar radicale overlevingsinstinct en haar volharding in een idee van hoe de wereld eruit hoort te zien, zijn bewonderenswaardig. Ze functioneert zowel als verteller en focaliserend personage. Dit eenzijdige perspectief op de fictionele wereld problematiseert de betrouwbaarheid van wie spreekt en van wat gezegd wordt. Bronsky stuurt haar lezer zo herhaaldelijk op een zoektocht naar de objectieve waarheid achter haar woorden. Ze hoort geprezen te worden voor de originaliteit waarmee ze met zulke fundamentele concepten van de romanstructuur speelt: niet enkel thematisch, maar ook structureel worden ‘identiteit’ en ‘zelfbeeld’ in vraag gesteld.
 
Nochtans realiseert dit boek niet volledig het potentieel van zijn genre. De eindeloze opeenvolging van gebeurtenissen is vaak te letterlijk en getuigt van weinig diepgang. Bronksy lijkt het komische en oppervlakkige te verkiezen boven subtiliteit, wat regelmatig tot ongemakkelijke passages leidt. Een oude vrouw die naast de as van haar overleden dochter in slaap valt, bijvoorbeeld, hoort een tragisch en kwetsbaar beeld te zijn, maar hier leidt het tot misplaatste humor.
 
Alina Bronsky’s De allerbeste oma van de wereld is geen grote literatuur, maar zeker ook geen triviaal boek. Unterhaltungsliteratur lijkt mij een accurate beschrijving. Deze roman — technisch complex en origineel — mist een diepere waarheid die aan de gebeurtenissen van het verhaal voorbijgaat en een reflectie op die waarheid, zoals in de recente Duitse literatuur bijvoorbeeld Julia Franck die zo poëtisch weet te verwezenlijken.
 
Alina Bronsky: De allerbeste oma van de wereld en de beste moeder, echtgenote, gastvrouw en de mooiste vrouw óóit (volgens haarzelf), De Geus, Breda 2012, 285 p. ISBN 9789044518399. Vertaling van Die schärfsten Gerichte der tatarischen Küche door Gerrit Bussink en Elly Schippers. Distributie L&M Books
 
Oorspronkelijk verschenen in De Leeswolf 

deze pagina printen of opslaan