Vertaald proza

BOEKEN NR. 9, OKTOBER 2018

Gunnhild Øyehaug : Knopen

door Katja Feremans

Knopen opent met een verhaal waarin een man ervandoor wil voordat het te laat is, ’t is te zeggen vooraleer het Ikea-gebouw en alle mensen erin op hem neerstorten en zijn hart explodeert in een suizend niets. Ondanks die beklemmende angst waarmee een bezoek aan de Zweedse meubelgigant hem vervult, waagt hij zich er toch binnen. Wanneer hij even later struikelt op de trap, zet hij dit pijnlijke moment van zich af door terug te grijpen naar Baudelaires theorie over de lach - het is nooit diegene die op straat uitglijdt en valt die lacht, tenzij die persoon filosofisch is ingesteld en in staat is over zijn val te reflecteren.

Klassieke schrijvers en filosofen betrekt de Noorse Gunnhild Øyehaug (1975) ook elders moeiteloos in haar korte verhalen, waarvan er enkele hooguit een tweetal bladzijden beslaan. Een andere constante is dat de meeste van haar personages - sommige maken meer dan eens hun opwachting - met zichzelf in de knoop liggen.
 
Voor de acteur in het verhaal ‘Dwang’ is dat zelfs letterlijk het geval. Hij moet het toneel op voor een monoloog, maar dat lukt hem niet. Hij verschuilt zich achter de coulissen, heeft zich rond zijn lichaam gekromd en houdt zijn knieën vast. In een terzijde wordt gesuggereerd dat die verkrampte houding waaruit hij niet kan opstaan nog maar het begin is van een chronische, erfelijke aandoening: ook zijn vaders lichaam is lang geleden krom beginnen te trekken, zijn armen en benen zijn in de loop der jaren in elkaar gaan grijpen, ‘ongeveer als een bloem die haar kroonbladeren sluit voor de nacht […]: ‘De man is één grote knoop’.
 
Tweemaal vertelt Gunnhild Øyehaug geen verhaal in de strikte zin van het woord. Ze roept een situatie op aan de hand van een soort regieaanwijzingen en geeft zo een heel eigen invulling aan het adagium ‘Show, don’t tell’. Zo richt een oudoom in ‘Een hele familie verdwijnt’ zich halverwege een ‘begrafenisfeest’ tot de rest van de aanwezige verwanten. Wat hij precies vertelt, wordt niet woordelijk weergegeven. Wel komen we erachter dat de familieleden er opeens door beseffen dat hun net ter aarde bestelde moeder, grootmoeder en overgrootmoeder ei zo na niet was getrouwd met haar echtgenoot, met als gevolg dat de hele familie er voor hetzelfde geld niet was geweest.
 
De vaak surrealistische insteek staat geenszins de waarachtigheid in de weg van de diepere emoties in deze komische en tegelijk diep tragische verhalen over zowel ontluikende als op de proef gestelde liefde, over het noodlot en over angsten die een schaduw werpen op ons bestaan.

Gunnhild Øyehaug debuteerde als dichter in 1998. Ze schrijft ook romans en essays en werd in Noorwegen meermaals bekroond. Knopen verscheen er al in 2004. Door de toon die zweeft tussen melancholie en ironie alsook door de speelse verbeelding en de uiteenlopende verteltechnieken die de schrijfster uit de kast haalt, verrast haar bonte verhalenbundel voortdurend.
 
Gunnhild Øyehaug: Knopen. Podium, Amsterdam, 2018, p. 151, ISBN 9789057599040. Vertaling van Knutar+ door Paula Stevens. Distributie Elkedag Boeken 

deze pagina printen of opslaan