Poëzie

BOEKEN NR. 9, OKTOBER 2018

Henk van der Waal: Door alle honderd harten wit te kalken

door Dirk De Geest

Henk van der Waal bekleedt in de Nederlandse literatuur al sinds jaar en dag een enigszins aparte plaats. Dat ligt vooral aan de door en door filosofische inslag van zijn poëzie. Zijn dichterlijke oeuvre wordt niet enkel vergezeld door meer filosofische publicaties, de poëtische taal zelf geldt voor de auteur als een apart, uniek medium voor diepzinnige gedachtenexperimenten. Dat leidt tot een lyriek waarin de concrete ervaring en de meer abstracte beschouwing afwisselen, waarin de ideeën als het ware geleidelijk aan en tastbaar gestalte krijgen.
 
Dat omzichtige denken is opnieuw aanwijsbaar in elk van de langere verzen die in Door alle honderd harten wit te kalken zijn verzameld. Qua vorm nemen deze teksten de gedaante aan van een brief of een soort van lange monoloog, waarin de dichter steevast een ‘je’ ten tonele voert en aanspreekt. Op die manier krijgt zijn tekst behalve een individueel ook een nadrukkelijk communicatief (en misschien zelfs universeel) karakter. Toch is geen sprake van een betoog dat spreekt over zekerheden. De abstracte taal wordt immers gecounterd door een aarzelend ritme, door een heen en weer schipperen van de spreker. Het is een manier om de lezer zo rechtstreeks mogelijk te betrekken bij het twijfelende denkproces, om hem of haar als het ware lijfelijk te doen ervaren wat de dichter zelf overkomt.
 
Dat alles maakt van deze bundel een avontuurlijke zoektocht, maar evenzeer een heilzaam tegengewicht voor de bulk aan handzame zelfhulpboeken waarmee de markt de jongste tijd wordt overspoeld. Tegenover die ‘zelfbewuste’ toon die het heeft over individuen die zo sterk mogelijk moeten in het leven moeten staan, kiest Van der Waal voor aarzeling en een houding die vooral openstaat voor de wereld. Voor de dichter gaat het niet om de maakbaarheid van de wereld en de mens, maar integendeel om een verregaande ontvankelijkheid die aansluit bij ideeën van zen of de mystiek. In ‘het eenvoudigste’ wordt bijvoorbeeld gepleit voor een ik dat zichzelf leegmaakt en als een soort van mal in de ruimte wordt gesitueerd. Op vergelijkbare wijze wordt ook de tijd beschouwd als een complexe ervaring waarbij het eropaan komt om het momentane te overstijgen en te verdichten tot een soort van blijvende ervaring. Dat project blijft deels utopisch, want de dichter is zich intens bewust van zijn eigen ouderdom, van zijn kwetsbare staan, van de dood als ultieme grens. Net daardoor is er echter de drang naar schoonheid, naar intensiteit, naar het zuivere niets. In dit opzicht is deze poëzie mystiek, aangezien ze pleit voor onthechting en een versmelting met wat het ik omringt.

Titels van gedichten als ‘Zelfvergeving’ en ‘Liefdesmoed’ of ‘Pure euforie’ zijn sprekend voor het existentiële en morele ideaal dat Van der Waal voor ogen staat, of liever dat hij behoedzaam tracht te omcirkelen en te benaderen. Stilistisch gebeurt dat door aarzelingen, paradoxen, negatieve bewoordingen en een bezwerende, insisterende toon. De betekenis lijkt als het ware uit die muzikaliteit en die ritmiek voort te vloeien (maar gaat er tot op zekere hoogte ook achter schuil). Dit is, met andere woorden, een lyriek die niet pasklaar in modellen is gegoten maar van de lezer terecht een volgehouden inspanning en openheid verwacht.
 
Henk van der Waal: Door alle honderd harten wit te kalken, Querido, Amsterdam 2018, 69 p. ISBN 9789021409566. Distributie L&M Books 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri