Poëzie

BOEKEN NR. 9, OKTOBER 2018

Annemarie Estor: Niemandslandnacht. Een crime-poem

door Dirk De Geest

Annemarie Estor is als dichter altijd op zoek. In haar werk tast ze de grenzen af van ervaringen, maar ook van grenzen en stijlen. Dat boeiende avontuur gaat daarenboven uit van de overtuiging dat verbaal krachtige poëzie alle lagen van de taal opzoekt. De poëzie van Estor is inderdaad overdadig, met aandacht voor ritme en klank maar evengoed voor beeld en zinstructuur. Dat haar werk meermaals is gelauwerd, hoeft dan ook geen betoog.
 
Met Niemandslandnacht levert Estor eens te meer een bijzonder knappe bundel af. Hoewel de ondertitel lijkt te wijzen op een soort van misdaadverhaal, vertoont de intrige ditmaal vooral overeenkomst met elementen uit de fantasy-literatuur. Zo bevat het boek zelfs een getekende plattegrond die de belangrijkste plaatsen aangeeft waar het verhaal zich afspeelt. Die grote aandacht voor de ruimte is allerminst een detail. Niet alleen zijn de personages vaak onderweg, de contrasten staan symbolisch voor de manier waarop de maatschappij in het verhaal is geordend.  
 
Centraal staat de stad Orb, waar het hoofdpersonage, de jonge vrouw Pili, woont. Het is een stad die zichzelf als een geslaagde utopie beschouwt, maar die in feite vooral berust op een verregaande controle van haar burgers via computers en camera’s. De reinheid en de orde zijn dan ook slechts schijn. Pili ontdekt gaandeweg het bestaan van een ander universum, dat van Grout waar de verschoppelingen leven en waar ordeloosheid en wetteloosheid heersen. Tegelijk is het een milieu waarin plaats is voor creativiteit en vrijheid van denken.
 
Die zoektocht naar de achterzijde van de maatschappij betekent voor Pili echter ook het blootleggen van allerlei geheimen. Het blijkt dat Orb gebaseerd is op leugens en gruwelen. Bij die zoektocht wordt Pili geholpen door allerlei vreemde figuren (soms ontleend aan personages uit de wereldliteratuur, zoals de waarzegster in The Waste Land). Zonder de clou van het verhaal prijs te geven kan ik toch stellen dat Pili familiegeheimen op het spoor komt die haar kijk op het leven en de samenleving ingrijpend veranderen, maar die tegelijk ook de gezagsdragers in Orb niet onberoerd laten. De uitkomst van dat alles is, niet verwonderlijk, weinig optimistisch.

Annemarie Estor is erin geslaagd een dichtbundel te schrijven met een grote epische intensiteit. In die zin past haar jongste titel in de tendens van heel wat dichters om lange verhalen in dichtvorm te construeren. Tegelijk gaat ze echter een stap verder door allerlei gezichtspunten te introduceren en uit het overkoepelende verhaal vooral afzonderlijke episodes te belichten. Daarbij is ze bijzonder sterk in het neerzetten van personages met behulp van enkele treffende eigenschappen of beelden. Dat komt de geloofwaardigheid en de intensiteit van haar gedichten ten goede, maar het zorgt ook voor suggestieve beeldende fragmenten.  
 
Ook voor wie minder geboeid wordt door de globale verhaallijn blijft er in deze bundel veel te ontdekken. Er zijn de prachtige metaforen, de visuele indrukken, de sfeer van vervreemding, de vele links naar andere teksten en mythologieën (het geheel is duidelijk een helletocht) maar vooral ook de weinig verhullende allusies op onze werkelijkheid: fake news, de controle door de staat, de inbreng van computers en camera’s die ons privéleven bedreigen, de eenzijdige klemtoon op normaliteit en efficiëntie… Estor weet haar kritiek op onze samenleving te verwoorden in krachtige lyriek. Dat haar bundel bij herlezing lang niet alle geheimen prijsgeeft en ook herhaaldelijk elementen uit haar vroeger werk herneemt, zal voor veel lezers een extra aansporing zijn om zich in dit Niemandslandnacht te gaan verdiepen.
 
Annemarie Estor: Niemandslandnacht. Een crime-poem, Wereldbibliotheek, Amsterdam 2018, 76 p. : ill. ISBN 9789028427471. Distributie Elkedag Boeken 

deze pagina printen of opslaan