Om iets van
gebeurtenissen en het handelen van mensen te kunnen begrijpen moet er overzicht
zijn. Overzicht in tijd en ruimte. En dat is nu net een van de belangrijkste
kenmerken en bestaansredenen van de roman die, in zijn klassieke opzet, door
het schetsen van de context waarin de gebeurtenissen plaatsvinden en waarom
mensen handelen zoals ze handelen, inzicht geeft en begrip opwekt. In die zin
is De lange mars van de Spaanse schrijver-journalist Rafael Chirbes, een
klassieke roman, die een beeld wil geven van de geschiedenis van zijn land
vanaf het einde van de burgeroorlog tot aan de eerste tekenen van het tanen van
Franco's macht in de jaren '70.
Het boek beschrijft het wedervaren van twee generaties: de oudere die zijn
wonden likt na de
gruwelijke ervaringen van de meedogenloze strijd tussen republikeinen en
falangisten, en de jongere generatie, die, zo goed en zo kwaad als het kan,
tracht te ontsnappen aan de impasse waarin Spanje op sociaal, cultureel en
economisch vlak is terechtgekomen. Het boek eindigt met een van die vele
incidenten -- het oppakken en martelen van opponenten en politieke
tegenstanders -- waarmee de rest van Europa geconfronteerd werd, als het, met
enige gène, kennis nam van het repressieve optreden van de dictatuur. De paar
100 voorafgaande bladzijden in de roman, leiden tot een verklaring van dit
incident en geven een gezicht aan de personages, die maar in beperkte mate
verantwoordelijk zijn voor een lot dat hen meer door het toeval en de
omstandigheden dan door een vrije keuze wordt opgelegd. Het boek volgt het
leven van zeven families die over heel Spanje verspreid wonen, maar waarvan de
kinderen elkaar in dramatische omstandigheden zullen treffen in Madrid, in de
ook voor Spanje steeds woeliger wordende jaren '60 en '70.
Allemaal families -- "de
familie was de rivier waar het leven doorheen stroomde" -- waarvan de oude
garde aan bod komt in een eerste deel dat 'Het leger van de Ebro' heet en dat
vooral een verslag is van de verschrikkelijke kater die vrijwel alle
Spanjaarden na de burgerkrijg teistert. "De oorlog had de mensen tot
schooiers gemaakt" en "Na de lange oorlog en de verschrikkelijke
nacht die daarop volgde, is er niets meer in Spanje dat tekenen van leven
vertoont". 'De jonge garde', zoals het tweede deel heet, geeft een
hoopvoller beeld te zien, wanneer de kinderen van de geslagen en verloren
generatie in opstand komen en, in het spoor van de wereldwijde rebellie van
jongeren, opteert voor een radicaal activisme om hun gescleroseerde samenleving
nieuw leven in te blazen.
De lange mars een indrukwekkende roman die een tijdsbeeld wil
schetsen en daar wonderwel in slaagt. In de eerste plaats door de meeslepende
en beeldende taal waarin het boek gesteld is. In de tweede plaats door zijn
knappe structuur die de verschillende verhaallijnen als vanzelf naar elkaar
doet toegroeien, zodat je als lezer, aan de slotzin gekomen, het boek, dit keer
met kennis van zaken, wilt herlezen. Wie zei er ook weer dat de roman dood was?
Rafael
Chirbes: De lange mars, Menken, Kasander & Wigman, Amsterdam 2001, 342 p.
ISBN 90-74622-33-X. Vertaling van La larga
marcha
Oorspronkelijk verschenen in De Leeswolf 2001
deze pagina printen of opslaan