Vertaald proza

BOEKEN NR. 10, NOVEMBER 2018

Geir Gulliksen: Het verhaal van een huwelijk

door Romain John van de Maele

Het huwelijk en huwelijksproblemen zijn terugkerende thema’s in de Scandinavische letterkunde sinds Ibsen, Strindberg en Pontoppidan er aandacht aan hebben geschonken in romans en toneelstukken. Zelfs Sigrid Undset, die wereldfaam verwierf met haar trilogie over Kristin Lavransdatter, debuteerde met een korte roman over huwelijksproblemen: Fru Marta Oulie (1907). Van recentere datum zijn de romans van Sandemose, Ditlevsen en Wassmo. Vita Andersen en Mikael Josephsen hebben aan de problematiek van een ontwricht huwelijk een nieuwe dimensie toegevoegd: die van het verwaarloosde of mishandelde kind.  
 
Aan het rijtje kan nu een roman van de Noor Geir Gulliksen (1963) worden toegevoegd. Hij schrijft gedichten, toneel, romans, essays en kinderboeken. Nadat eerder Hannu, Hannu, een boek voor tieners, in het Nederlands werd vertaald, is nu de eerste roman uit een reeks van drie over liefde, seksualiteit en gender in het Nederlands beschikbaar. De roman werd eerder al in het Deens, het Frans en het Engels vertaald.  
 
Klinkt in de roman van Gulliksen een nieuw geluid? Ja en neen. Nieuw is dat de verteller, die deel uitmaakt van het verhaal, de gebeurtenissen probeert te vertellen vanuit de optiek van zijn vrouw, en ook toegeeft dat hij zijn eerste vrouw zonder meer in de steek heeft gelaten: hij wilde niet praten, hij durfde het niet. Nieuw is dat het spontane gedrag van de kinderen soms komische gevolgen heeft, zoals de noodzaak om ’s morgens een vrijpartij te onderbreken. En nieuw is ook dat het huwelijk de ‘eindfase’ is na een lange reeks relaties. Uiteindelijk geeft het koppel er de brui aan, zoals dat altijd al het geval was, wanneer het gras groener lijkt aan de andere kant van de stad.
 
Het verhaal van een huwelijk begint met een uiterst kort gesprek waarin de protagonisten, Jon en Timmy, aan elkaar vragen wie het verhaal van hun spaak gelopen huwelijk gaat vertellen. Ze hebben ongeveer twintig jaar huwelijksgeluk achter de rug, nadat Jon zijn eerste vrouw en jonge dochter had verlaten. Die vrouw had hij eerst Klein Liefdegras, en later Treurhoning en Stekeldistel genoemd. Ook Timmy had haar relatie opgegeven om zich volledig te geven aan de nieuwe liefde. Nadat Jons eerste huwelijk was afgeknapt, hoopte zijn ex-vrouw dat ook hij ooit zou ervaren wat het betekent om opzij te worden gezet:
 
‘Ze [was] genadeloos in de steek gelaten, en nu [had] ze alleen het kind nog.’
 
Jon is journalist en auteur van kinderboeken, hij werkt thuis en bekommert zich om het huishouden. Timmy is kinderarts en onderzoeker. Maar ook de nieuwe relatie verbrokkelt, en Jon noch Timmy slagen erin alle oorzaken van hun falen te achterhalen. Jon probeert de mislukking vanuit het perspectief van Timmy te verwoorden. Seksualiteit speelt een grote rol in het leven van beiden, en wellicht hebben ze daarbij te veel en te diep elkaars fantasieën verkend. Jon blijft het spel spelen, maar op een dag is Timmy als het ware onbereikbaar: het is zijn beurt om opzij gezet te worden. Timmy heeft een skileraar ontmoet, een personage dat tijdens vroegere seksuele fantasieën Handschoen werd genoemd. Met hem wil ze de toekomst verkennen.
 
Jon en Timmy zijn moderne egoïsten, die vooral oog hebben voor hun eigen verlangens, en wel eens ‘open’ (polygame) relaties zoals die van Iris Murdoch, Vanessa Bell, Simone de Beauvoir en Sartre bespreken om hun eigen huwelijksverhaal te kruiden. Het verhaal van een huwelijk is een roman over twee mensen die aanvankelijk gemakkelijk vorm geven aan hun omgang, maar nooit het wij-stadium bereiken, al wordt een eerste tongzoen als volgt geïnterpreteerd: ‘Nu waren we “wij” geworden.’ Daarna ‘leefden [ze] in de overtuiging dat [zij] elkaar beter kenden dan iemand anders [hen] zou kunnen kennen’, maar die opvatting is bedrieglijk. Jon en Timmy leven in wat de verteller zelf een ‘schaduwrepubliek’ heeft genoemd, en net voor het doek valt, weet Timmy niet meer wat ze bedoelde toen ze zei dat hun huwelijk op geen enkel ander huwelijk dat zij kende leek.  
 
Het boek is geschreven in een directe, soms bijna journalistieke stijl, en het bevat enkele mooie definities van liefde, maar het verhaal is niet altijd overtuigend, en de definities van liefde en de wij-dimensie zijn te eenzijdig lichamelijk. De intentie om Timmy’s perspectief te gebruiken lukt uiteraard ook niet altijd, en de slotscène is niet echt geloofwaardig. Jon en Timmy liggen een laatste keer samen in bed en Jon laat zijn fantasie de vrije loop:
 
‘En ze hoort mij vertellen dat ze hem meeneemt naar de slaapkamer, dat ik voor de deur blijf staan luisteren naar haar geluiden, de geluiden die ze maakt terwijl ze samen met een ander naar bed gaat.’ Tijdens die masochistische scène masturbeert Jon zich tot ‘een dikke straal lichaamssap [...] traag over zijn hand vloeit.’
  
Geir Gulliksen:  Het verhaal van een huwelijk, Ambo/Anthos, Amsterdam, 2018, 198 p. ISBN 9789026338939. Vertaling van Historie om et ekteskap door Geri de Boer. Distributie VBK België 

deze pagina printen of opslaan