Vertaald proza

BOEKEN NR. 6, JUNI 2019

Anna Burns: Milkman / Melkboer

door Kris van Zeghbroeck

Anna Burns (1962) is een Noord-Ierse auteur geboren in Belfast. Ze groeide op in het katholieke arbeidersklasse district Ardoyne (Noord-Belfast). Een Iers nationalistisch bolwerk dat sterk te lijden had onder The Troubles. In 1987 verhuisde ze naar Londen en sinds 2014 woont ze in East Sussex aan de Zuid-Engelse kust. Op basis van het Goedevrijdagakkoord (1998) heeft ze recht op zowel de Britse als de Ierse nationaliteit.

Haar debuutroman No Bones (2001 – shortlist Orange Prize 2002) is gebaseerd op haar jeugd in Belfast. Ze exploreert fictioneel de breuklijnen en de angsten in de gewelddadige periode 1969 tot 1994. Elke avond werd het huis gebarricadeerd om het geweld buiten te houden. Elke dag opnieuw was het bidden dat haar moeder levend en wel thuiskwam met de levensnoodzakelijke boodschappen.

‘One of the themes in the book is violence. The book is one, big giant fight: voices out there, voices in here. The fact so many died reflects the reality of that particular period of time. It's both about a specific historical period and about people and human relationships and how violence can emerge and be perpetuated and passed on.’ (Interview Lisa Gee)

Een belangrijk werk binnen de fictieliteratuur over de Noord-Ierse Troubles met een zeer getrouwe weergave van het plaatselijke taalgebruik. Met haar volgende roman Little Constructions (2007), de novelle Mostly Hero (2014) en haar kortverhalen bleef Burns sindsdien onder de (internationale) radar. Nu staat ze meer dan ooit in de belangstelling als laureaat van de prestigieuze Booker Prize 2018 met de roman Milkman, de eerste Noord-Ierse bekroning in de geschiedenis van de prijs. Recenter haalde het de shortlist van de Women's Prize for Fiction 2019.

Voor Anna Burns betekende haar selectie voor de shortlist met Milkman dat ze zich opnieuw ‘kredietwaardig’ kon voelen als literair auteur. Dat ze de Booker Prize 2018 won, zal ongetwijfeld een enorme boost geven aan haar oeuvre. Wel lijkt het dat haar succes als auteur sterk verknoopt blijft met het trauma van The Troubles uit haar jeugd. Schrijven over littekens kan bevrijdend zijn, maar betekent ook een voortdurende confrontatie met de demonen uit het verleden.

Waar de personages en de stad in No Bones nog bij naam genoemd worden, kiest Burns in Milkman voor een anonieme locatie met anonieme personages, die schuilgaan achter algemene weinig onthullende benamingen zoals Somebody McSomebody, Milkman, Middle sister, Ma, First brother-in-law. Hoewel het boek opgetild wordt tot een universeler niveau van gewapende conflicten en machtsmisbruik, zijn het de Ierse Troubles die hier centraal staan.

Hoofdpersonage is Middle sister die haar best doet om aan de aandacht van anderen te ontsnappen, om niet in de belangstelling te staan, wat alleen maar tot gevaar en gelazer kan leiden. Zo probeert ze een relatie met maybe boyfriend en haar ontmoetingen met de Milkman te verbergen, maar uiteindelijk komt ze door roddel en achterklap in de schijnwerpers te staan.

Machtsmisbruik en seksuele intimidatie maken dat een in se onschuldige persoon door anderen geviseerd en veroordeeld wordt. Een weerbarstig maar bijzonder diepgravend en universeel verhaal van 'overal en nergens' dat de mechanismen van destructie en wreedheid binnen de gepolariseerde maatschappij blootlegt. 

Het juryverslag (zie beneden) op zich leest als een epische lofzang die de gigantische verkoopcijfers na de bekroning helpt te verklaren. De eerste dagen na de uitreiking gingen er 10.000 exemplaren over de toonbank, terwijl uitgever Faber&Faber nog eens 120.000 exemplaren bijdrukt om aan de vraag te kunnen voldoen. Afwachten of het boek in Nederlandse vertaling (gepland bij Prometheus voor 28 februari 2019) eenzelfde dynamiek ontwikkelt.

Uit het juryverslag:

‘The language of Anna Burns’ Milkman is simply marvellous; beginning with the distinctive and consistently realised voice of the funny, resilient, astute, plain-spoken, first-person protagonist. From the opening page her words pull us into the daily violence of her world — threats of murder, people killed by state hit squads — while responding to the everyday realities of her life as a young woman, negotiating a way between the demands of family, friends and lovers in an unsettled time.’

‘The novel delineates brilliantly the power of gossip and social pressure in a tight-knit community, and shows how both rumour and political loyalties can be put in the service of a relentless campaign of individual sexual harassment. Burns draws on the experience of Northern Ireland during the Troubles to portray a world that allows individuals to abuse the power granted by a community to those who resist the state on their behalf. Yet this is never a novel about just one place or time. The local is in service to an exploration of the universal experience of societies in crisis.’ (themanbooker.com)

Anna Burns: Melkboer, Prometheus Amsterdam, 2019,  365 p. ISBN 9789044640793. Vertaling van Milkman door door Ronald Fagel en N.N. Lohmann. Distributie: Pelckmans Uitgevers 

Anna Burns: Milkman, Faber&Faber London, 2018, 348 p. ISBN 9780571338757


deze pagina printen of opslaan