Nederlands proza
BOEKEN NR. 11, DECEMBER 2018
A.N. Ryst: De nadagen
door Jooris van Hulle
Ouders gezien door de ogen van hun kinderen:
het lijkt een van de toonaangevende thema’s in de actuele Nederlandstalige
literatuur. Denk aan Hoe mijn vader werd
verwekt van Bart Meuleman, of de groots opgezette roman Sr., waarmee Bavo Dhooge een nieuwe
impuls gaf aan zijn schrijverschap.
In De nadagen van
A.N. Ryst gaat Niek, de vertellende ik-figuur en schrijver van beroep, op zoek
naar inzicht in en begrip voor zijn ouders. In het voorjaar van 1969 vielen de
ouders voor de charme van een woonboerderij in Friesland. Bekommernissen en
verbouwingen allerhande maakten dat het gezin er pas in 1989 kwam wonen, ‘het
is op deze plek , tussen Bergum en het Bergumermeer, dat mijn ouders de
openheid betraden van een betrekkingloos bestaan.’ De ‘nadagen’ dus van hun
bestaan dat, zo moge blijken uit het relaas van zoon Niek, niet steeds even
gelukkig en voorspoedig is geweest.
Vader had een geliefde op het werk en nadien voor meerdere
vrouwen een meer dan gewone aandacht, moeder hield het blijkbaar bij één vaste
minnaar. In zijn poging te begrijpen slaagt Niek erin beide ouders iets van hun
verleden te ontfutselen, zeker waar het hun relatie betreft. Over hun samenzijn
is steeds de dreiging blijven hangen van mogelijks fatale uitbarstingen, maar
het lijkt erop dat het ouderpaar uiteindelijk een modus vivendi heeft bereikt
die een en ander draaglijk hield.
De termen waarin de
ik schrijft over hun relatie, liegen er niet om: ‘Mijn vader meende dat ze al
zevenendertig jaar een alsof-relatie in stand hielden. ‘Nee, Haak! Een
consénsus-relatie!’, zei mijn moeder hard.’ Hij heeft het over ‘de som van
misverstanden’, en over het feit dat zijn vader meent dat het eigenlijk nooit
goed is gekomen binnen zijn huwelijk, ‘We zijn gewoon doorgegaan, dat is alles…
Dat is wel een wonder, ja…’ Opvallend en bepalend voor de betekenis van deze
semi-autobiografische roman is dat Niek niet enkel registreert, maar ook
interpreteert. Na een bezoekje aan de plekken waar beiden hun kindertijd en
jeugd doorbrachten, noteert hij:
‘Blijkbaar waren ze
tot elkaar veroordeeld. Door hun jeugd in Velsen. Doordat ze iets bij elkaar
terugvonden wat was kwijtgeraakt.’
In het grotendeels chronologisch opgebouwde relaas over zijn
ouders heeft Niek ook oog en oor voor de mooie momenten die er zijn geweest. Zo
denkt hij terug aan de reis die hij met zijn moeder maakte naar India, een
momentum in haar leven waarop ze volledig leek open te bloeien. En er is de
moeder die in de nadagen van hun leven de zorg op zich neemt voor haar
dementerende man. Tussen dit alles weeft Niek het verhaal van zijn broer
Lennert, die zich het liefst veraf hield van alle perikelen, en van zijn zus
Mo, die alleen van zich laat horen als ze weer eens geld nodig heeft om een van
de projecten van haar man te financieren.
Over het leven van Niek
zelf blijft een sluier van verzwijgen hangen. Hoe loopt het met zijn vrouw
Nathalie? Welke aspiraties koesteren beiden in hun huwelijk? Over het waarom
van zijn project om schrijvend het beeld van het ouderpaar vast te leggen,
heeft hij het aan het slot van de roman: ‘Mijn herinneringen waren niets meer
dan beelden, waar soms wat emotie aan vastkleefde. Levend? Enigszins. Niettemin
gaven ze me kleur en een vagelijk gevoel van herkomst.’ Deze idee op zich is
ruim voldoende om de roman bestaansrecht te verlenen.
A.N. Ryst: De nadagen, Querido,
Amsterdam 2018, 239 p. ISBN 9789021412894. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan