Ongemakkelijk. Dat is misschien nog de beste
manier om het gevoel te beschrijven dat je bij het lezen van Bart Meulemans
tweede roman voortdurend bekruipt. Na zijn ontroerende debuut, De jongste zoon,
waarin hij het verhaal van zijn Kempische jeugd tot aan zijn bestaan als
gevierd theatermaker beschrijft, duikt Meuleman nu nog een stuk dieper in zijn
geschiedenis en die van zijn ouders en grootouders.
Het is een treurig verhaal, opgehangen aan het feit
dat zijn grootvader niet de vader van zijn vader was. Dat krijgt Bart tijdens
een autorit te horen van zijn eigen vader, de brave bediende Jos, al is hij op
dat moment al op de hoogte van de feiten. Het verhaal begint wanneer Anna, de
moeder van Jos, Barts grootmoeder dus, verbannen werd vanuit de stille Kempen
naar het verre Brugge, omdat ze een relatie was begonnen met een jongen die
volgens haar autoritaire vader te min voor haar was.
Anna komt er terecht bij de
middenstandersfamilie Cocquyt. Ze werkt er als meid en wordt zwanger van de
zoon des huizes. Anna’s zoon, Jos dus, komt terecht bij een vrouw die in zijn
eerste levensjaren voor hem zorgt. Hoe
mijn vader werd verwekt is het verhaal van hoe sociale krachten werken, hoe
mensen voortdurend gebukt gingen onder de onderdrukkende kracht van het sociaal
wenselijke.
Dit verhaal ontspint zich langzaam maar zeker in een perfect beheerste roman,
net als Bart Meulemans eersteling, een eigenschap die ook zijn theaterwerk zo
de moeite waard maakt. Als een detective grasduint de schrijver door de
bezwaarde geschiedenis van zijn familie. De informatie die Meuleman zijn lezers
geeft, is perfect gedoseerd, geen woord staat er te veel en elk woord is goed
gekozen. Mensen gaan niet slapen in dit boek, ze ‘leggen zich te rusten’. Het
is in de details en dat feilloze gevoel voor woordkeuze, dat Meuleman er
schijnbaar moeiteloos in slaagt ons mee te nemen in de tijdgeest. Het is een
compacte roman en toch gebeurt hier wat alleen in grote romans gebeurt: dat je
als lezer opgezogen wordt door wat je leest, het gevoel hebt daar deel van uit
te maken, en uiteindelijk toch weer verweesd achterblijft wanneer je de laatste
woorden hebt gelezen.
‘De tijd schuift op’ in deze roman, en ook die omschrijving
is welgekozen. Want uiteindelijk is het dat wat hier gebeurt. De tijd schuift
op, of draait langzaam rond, als een molensteen, waartussen kleine mensen als
tarwekorrels vermalen worden. Meedogenloos worden zij het slachtoffer van hoe
de tijd verschuift, zonder wonden te helen.
Bart Meuleman : Hoe mijn vader
werd verwekt, Querido, Amsterdam 2018, 07 p. ISBN 9789021407784. Distribitie
L&M Books
deze pagina printen of opslaan