Vertaald proza

BOEKEN NR. 11, DECEMBER 2018

Charles Cros: Mijnheer Cros

door Jan Baes

Het gedicht of beter de monoloog ‘Le Hareng saur’, vertaald als ‘De bokking’ eindigt met de strofe :
 
‘Ik heb dit verhaal gemaakt – simpel, simpel, simpel,
Om de grote mensen boos te maken – ernstig, ernstig, ernstig,
En de kinderen te vermaken – klein, klein, klein.’
 
Het is wellicht de bekendste tekst van Charles Cros (1842-1888), een inventief dichter en een dichterlijk uitvinder ; een monoloog die hijzelf meerdere keren voordroeg in het beroemde cabaret Le Chat Noir; een van die absurd-geestige monologen waarmee hij een nieuw literair genre introduceerde. De beroemde acteur Ernest Coquelin zou er meerdere voor het voetlicht brengen.
 
Illuster tijdgenoot van dichters als Charles Baudelaire, Stéphane Mallarmé en Paul Verlaine zal Cros toch in de vergetelheid raken ondanks het feit dat de surrealisten in hem een inspirator zagen voor hun intuïtieve en onderbewuste aanpak van literatuur en kunst. Stichtend lid van tot de verbeelding sprekende en in de sfeer van la bohème gedrenkte dichterlijke cenakels als Le Cercle des poètes Zutistes, de Vilains Bonshommes en de Hydropathes zal hij ook zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid niet ontlopen en meevechten in de Commune van Parijs.
 
Een kleinere dichter (a minor poet) zeker, maar wiens eerste bundel Le Coffret de santal (1973) door Verlaine werd gekarakteriseerd als ‘des bijoux tour à tour délicats, barbares, bizarres, riches et simples’. Een aantal van die bizarre maar delicate teksten en gedichten werden ter kennismaking in deze bundel verzameld waaromheen drie dichters en één illustratrice een artistieke rondedans uitvoeren. Een poëtisch commentaar op het werk van de wonderlijke artiest die Charles Cros was.  
 
‘Alles heb ik aangeraakt : vuur, vrouwen, appels ;
Alles opgesnoven : winter, lente, zomer ;
Alles buitgemaakt, geen muur hield me tegen’.
 
De dichter Harry Van Doveren (1953) duikt, met Mijnheer Cros (‘hij is van tweeën een’) in zijn persoonlijk leven waarin de grootmoeder (‘De ochtendkrant en het dagelijks twistgesprek met Mami zijn met elkaar getrouwd’) en zijn hond (‘Mijnheer Cros heeft een hond op even dagen. Alle andere dagen is Satin op een ander’) een fundamentele rol spelen. Hij denkt ‘aan het bevriezen van geluid. Om later, als het geluid smelt, de muziek opnieuw te horen’ en weet dat de paraplu ‘een vorm is die zich aanpast aan de feiten’.
 
Theo Rikken (1949) wandelt met de dichter door Parijs op zoek naar zijn verdwenen geliefde (‘Zij die met mijn verzen spot en zich opsmukt voor een ander’). In de rue Ménilmontant vraagt hij de concierge ‘Woont Marie de la Ruelle in dit blok?’ In de rue Richier bezoekt hij de schilder waarvoor ze model stond. Ze zou in de rue Palestro zou wonen, zegt deze : ‘Huurt er een kamer, een mansarde.’ Maar de vrouw op het trottoir heeft haar nog nooit gezien. De schilder weet het ook niet meer en samen lurken ze aan een waterpijp. ‘Zou ze wel Marie heten?’
 
Kreek Daey Ouwens (1942) van haar kant gaat naar een van zijn optredens. ‘Mijnheer Cros begint zijn lezing zwak. Hij weet dat alles wat hij zegt niet van hem is. Tegelijk weet hij heel goed dat hijzelf aan het woord is. Nu wel tenminste.’ En wat doet Mijnheer Cros ‘hij schrijft een brief aan zichzelf. Wees gelukkig, schrijft hij. / Bij het herlezen van de brief is hij de wanhoop nabij. De laatst hier opgenomen monoloog van Cros, ‘Vroeger’, besluit zo: 
 
‘Het einde van het verhaal? Maar er was geen einde. Men had geen einde uitgevonden. Eindigen, dat is een uitvinding, een vooruitgang. Oh! De vooruitgang. De vooruitgang!
Hij gaat weg, dwaas.’
 
De illustraties van Ineke Van Doorn (1961) doordesemen op gepaste wijze dit sensibele, hartverwarmende tribuut aan een origineel, betrokken maar ook zeer kwetsbaar mens.
 
Charles Cros e.a.: Mijnheer Cros, IJzer, Utrecht 2018, 122 p. ISBN 9789086841622. Distributie EPO

deze pagina printen of opslaan