Nederlands proza

BOEKEN NR. 11, DECEMBER 2018

Bregje Hofstede: Drift

door Ans Vervaet

‘Als woorden falen, is het een troostende gedachte dat het bewegen van de handen, schouders of lippen van een vriend of geliefde een gebarentaal vormt van diens absolute kern.’
 
Het hoofdpersonage Bregje in Bregje Hofstedes tweede roman Drift onderzoekt hoever taal kan gaan om gevoelens en situaties te beschrijven en merkt op dat woorden vaak ontoereikend zijn. De auteur Bregje weet nochtans steeds de perfecte woorden en uitdrukkingen te vinden om een zeer persoonlijk en tegelijkertijd universeel liefdesverdriet te vatten. Hofstede weet natuurlijk wel waarover ze spreekt, want het onderwerp van Drift is gebaseerd op een gebeurtenis uit haar eigen leven: de nacht dat ze wegliep van haar nog jonge huwelijk. Daarrond schept ze een prachtig verhaal waarin het hoofdpersonage via een rugzak vol dagboeken, bijeengepend gedurende de tien jaar die ze met haar jeugdliefde doorbracht, op zoek gaat naar een reden voor de breuk en naar een antwoord op de vraag waarom ze zich er niet toe kan brengen terug te keren naar haar oude leven, waarom ze zichzelf zo moeilijk bij elkaar kan rapen.
 
Bregje ondervindt doorheen de verschillende dagboekfragmenten dat er geen eenduidig antwoord is, maar dat je uit liefde voor iemand stukjes van jezelf achterlaat tot je niet meer weet wie je oorspronkelijk was. In een therapiesessie beschuldigt haar man Luc haar ervan dat ze nooit naar hem luistert, dat ze nooit zijn advies opvolgt. De opsomming die volgt na die opmerking speelt zich enkel in Bregjes hoofd af, maar lijst op wat ze net (on)bewust allemaal laat of doet voor Luc. Het maakt pijnlijk duidelijk dat daar het knelpunt ligt, want ‘Ik maak ruzie met jou omdat je me langzaam de adem afsnijdt.’, zo denkt Bregje. Het draait allemaal om die eeuwige twijfel, op de scheidslijn tussen de liefde die je beperkt enerzijds en de (mogelijke) eenzaamheid die je vrijheid schenkt anderzijds. Uit de dagboekfragmenten lijkt alleszins dat Bregje zich als adolescent bijzonder weinig aantrok van anderen en al goed wist wat ze wou in het leven. Het is pas wanneer ze verliefd wordt op Luc dat ze zichzelf beperkingen oplegt. Daar draait het net echter allemaal om – hoe je jezelf volledig vrijwillig beperkt, uit liefde.
 
Hofstede schrijft hierover in een fragmentarische stijl die evengoed nooit verveelt en samenhangend blijft. De gedachten van Bregje worden afgewisseld met fragmenten van haar fictieve debuut ‘Welp’ (een verhaal dat in realiteit deels is gepubliceerd in Das Magazin, zo leert ons de verantwoording op de laatste pagina’s van het boek). Ook in dat verhaal staat vrijheid centraal. Het gaat over de avonturen/het leven van een kind dat nog alle vrijheid heeft om te ontdekken en onderzoeken. Toch is ook het kind gebonden: aan ouders, aan juffen en klasgenoten. Ze mengen zich allemaal (on)bewust in je leven en leggen je op hoe je je moet gedragen. Ultieme vrijheid bestaat niet, je leven staat altijd in relatie tot anderen en dat brengt bepaalde verantwoordelijkheden en beperkingen met zich mee.
 
Ondanks de relatiebreuk en de zoektocht naar vrijheid is Drift absoluut geen eenzijdig verhaal, noch wijst Bregje enkel op de negatieve kanten van een relatie. Ze laat net een bijzonder fijnzinnig portret zien van de liefde, waarbij ze alle clichés vermijdt en heel goed verwoordt hoe complex en gevoelig mensen (en bijgevolg ook relaties) zijn. Ze beschrijft perfect de intensiteit die bij momenten bijna niet te verdragen, noch in woorden te vatten is (‘Het is onmogelijk om dit op te schrijven, ik heb het gevoel dat de woorden gaten in het papier zouden moeten branden als het de juiste woorden waren.’), de verwarring die een andere mogelijke toekomst schept (‘Ik weet niet wat me méér aantrekt en méér beangstigt: de bleke sneeuw die verpoedert en verwaait maar waar ik zoveel nieuwe lijnen in zou kunnen trekken, of dat huis, vast goed, dat me een deel van de horizon ontneemt.’), de humor, de kleine dingen die een relatie maken tot wat ze is. Hoe je iemand beter dan jezelf kan kennen en die persoon net daarom tegelijk liefhebt en haat: ‘Het maakt me weleens moe maar ik zou het nooit willen missen’.
 
Bregje Hofstede is een groot schrijftalent. Dat de basis van het boek een gebeurtenis uit haar eigen leven is, speelt allicht mee in haar aanvoelen van de situatie. Maar inleving leidt uiteraard niet per se tot een goed boek. In dit geval heeft een pijnlijke gebeurtenis echter een gewoonweg prachtige roman voortgebracht.
 
Bregje Hofstede: Drift, Das Mag Uitgevers, Amsterdam 2018, 397 p. ISBN 9789492478719. Distributie Elkedag Boeken 

deze pagina printen of opslaan