Nederlands proza
BOEKEN NR. 1, JANUARI 2019
A.F.Th. Van der Heijden: Mooi doodliggen
door Carl De Strycker
Zoals gebruikelijk in de boeken van A.F.Th.
van der Heijden is achterin niet alleen een lijstje opgenomen met werken van de
schrijver, maar worden ook titels genoemd van romans waaraan hij nog aan het
werk is. Behalve een nieuw deel van zijn Homo duplex-cylcus wordt in zijn
nieuwste publicatie ook MX17 aangekondigd, een roman over de Boeing 777 van
Malaysian Airlines (vluchtnummer MH17) die in 2014 boven Oekraïne werd
neergehaald, waarbij bijna 200 Nederlanders omkwamen. Van der Heijdens nieuwe
roman, Mooi doodliggen, speelt
eveneens tegen de achtergrond van het onderzoek naar die aanslag.
Het is 29 mei 2018 en
tijdens de vergadering van de VN Veiligheidsraad staat een toespraak gepland
van de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken waarin die de Russische
overheid de mantel zal uitvegen over de obstructie bij het onderzoek naar
eventuele betrokkenheid bij de ramp. De aanwezige pers ontvangt echter het
bericht dat Grigori Moerasjko, een voor het regime kritische journalist, in
Kiev is vermoord. Diens Nederlandse vriend, oorlogsfotograaf Natan Haandrikman,
spoedt zich van New York naar Kiev om Moerasjko’s weduwe Yulia bij te staan.
Dat is het verhaal dat op de eerste 25 bladzijden wordt verteld. Het
leeuwendeel van Mooi doodliggen
bestaat echter uit aantekeningen van Moerasjko zelf, die door Haandrikman voor
ons worden vertaald en die zijn geschreven… na de moordaanslag op hem.
Die is namelijk in
scène gezet door de Oekraïense geheime dienst, niet alleen om het leven van de
journalist dat volgens hen in gevaar was te redden, maar ook om het buurland de
discrediteren. Dat verklaart de titel: ‘mooi doodliggen’ is wat je tegen een
hond zegt als hij bewegingsloos – voor dood – moet blijven liggen. Alleen houdt
Moerasjko zich niet aan de afspraak om voor een tijdje onder te duiken, maar
komt hij al na een dag terug boven water omdat hij zijn gezin niet kan missen.
Tot ontzetting van zijn vrouw, die van het complot niets afwist, en tot
afgrijzen van het journaille dat vindt dat hun collega de geloofwaardigheid van
hun beroepsgroep heeft geschaad door zelf mee te werken aan fake news. Daarmee
heeft hij zowel privé als professioneel al het in hem gestelde vertrouwen
verspeeld en hij raakt volkomen geïsoleerd; enkel Haandrikman blijft een
vriend.
Wanneer de mannen samen een
zitting van het Europees Strafhof in Den Haag willen bijwonen waar de kwestie
van de MX17 aan bod komt, lijkt Moerasjko als kenner van de zaak opnieuw zijn
kritische rol te zullen kunnen spelen. Tot de heren twee Russische journalisten
ontmoeten en Moerasjko op zijn hotelkamer stukje echte Nederlandse appelcake
proeft dat hij van hen gekregen heeft: ‘Grigori lag ruggelings op bed, met zijn
benen en armen in een vreemde kramp vertrokken: er voeren spasmen doorheen.
Groezelig schuim kwam in dikke worsten uit zijn mondhoeken, en droop via kin en
hals zijn boord in. Hij kreunde luid.’
Je kan dit boek lezen als
een onwaarschijnlijk spannend verhaal vol verrassende twists, maar Mooi doodliggen is veel meer dan dat.
Het verhaal is gebaseerd op de ware gebeurtenissen rond Arakady Babchenko, maar
contextualiseert niet alleen diens bizarre besluit om zijn eigen dood te
ensceneren, het biedt tevens een inkijk in de psyche van een opgejaagde
journalist. Van der Heijden maakt duidelijk waarom iemand zo ver wil gaan, maar
maakt ook aannemelijk waarom Moerasjko niet gewoon onderduikt of met een nieuwe
identiteit verdwijnt. Daarnaast is de roman ook politiek boek, over President
Tsaar, zoals Poetin hier smalend wordt genoemd en diens regime. Het bevat tal
van overpeinzingen over actuele kwesties zoals het geboycotte onderzoek naar de
ware toedracht van de crash van de MH17, uiteraard, maar ook over het Zwarte
Pieten-debat, over de opportuniteit van het door Rusland georganiseerde WK
Voetbal en de huichelarij van de westerse mogendheden, over het feit dat de VS
het Strafhof in Den Haag niet erkennen, over Jane Fonda’s hopeloze strijd tegen
ouder worden en over vele hedendaagse discussies meer. Daarmee is Mooi doodliggen zowel een pageturner als
een bijzonder rijk boek, zonder meer een van de knapste van 2018.
A.F.Th. van der
Heijden: Mooi doodliggen, Querido, Amsterdam 2018, 368 p. ISBN 9789021416434.
Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan