Vertaald proza
BOEKEN NR. 1, JANUARI 2019
Selahattin Demirtaş: Morgenlicht
door Hamide Dogan
Selahattin Demirtaş is een Koerdische,
progressieve politicus in Turkije, leider van de in 2014 opgerichte HDP
(Democratische Volkspartij), die in 2016 werd gearresteerd en sindsdien vastzit
op beschuldiging van terroristische propaganda. Hij verzette zich tegen de
machtsuitbreiding van president Erdogan en slaagde erin om bij de verkiezingen
van 2015 de kiesdrempel van tien procent te halen. Demirtaş bleek een
charismatische leider die zowel van Koerdische als van Turkse kiezers stemmen
kreeg.
Niet
veel politici hebben dezelfde flair en dezelfde talenten als Demirtaş. De
voormalige mensenrechtenadvocaat is een begenadigd spreker, hij speelt saz en
blijkt ook nog eens heel aardig te kunnen schrijven. De verhalenbundel Morgenlicht heeft hij, aangemoedigd door
zijn vrouw en celgenoot, geschreven in de gevangenis.
Demirtaş schrijft over
maatschappelijke kwesties in Turkije aan de hand van liefdevolle schetsen van
mensen uit het Anatolische achterland waaruit zijn liefde voor het volk blijkt.
Hij schrijft over de ongelijke man-vrouwverhouding, de kloof tussen arm en rijk
en over staatsterreur, waarbij hij zowel meeleeft met het ‘slachtoffer’ als de
‘dader’, zoals bijvoorbeeld in het verhaal over een meisje dat nadat ze is
verkracht wordt meegenomen door haar vader en broers om gedood te worden omdat
de oude clanwetten dat nu eenmaal voorschrijven bij aantasting van de eer.
De verhalen
zijn heel divers. Een verhaal gaat over een meisje dat onderweg naar haar
schoonmaakadres per ongeluk terechtkomt in een politieke demonstratie en zich
pas in de gevangenis bewust wordt van maatschappelijke misstanden en zodoende
wordt klaargestoomd voor sociaal engagement. In een ander verhaal moet een
jongetje samen met zijn broer zelfgemaakte yoghurt naar zijn grootouders
brengen om vervolgens daar aangekomen zelf de yoghurt op te eten met een stuk
brood, uitgehongerd van het lange lopen. Ze kunnen hun moeder niet duidelijk
maken dat ze hun grootouders juist dubbel hebben verblijd. Een keer met hun
bezoek, en nog eens omdat de grootouders in staat waren om hun hongerige
kleinkinderen yoghurt te kunnen voorschotelen. In een ander verhaal belanden
een Syrische moeder en haar dochter op de bodem van de zee tijdens hun vlucht
voor de oorlog.
Ondanks dat het sombere verhalen zijn, ademt het boek gek genoeg een
bijna naïef optimisme. Verbittering en cynisme ontbreken totaal, omdat het
evenwicht tussen ernst en luchtigheid het hele boek door wordt bewaakt en omdat
Demirtaş’ liefde voor de mensen die het moeilijk hebben op de lezer
overstraalt.
Het boek is opgedragen aan alle vrouwen die vermoord zijn of anderszins het
slachtoffer zijn geworden van geweld. De verhalen geven een grotere ruimte aan
de moeders en dochters en lijken bijna de boodschap in zich te dragen dat
vrouwen de hoop van de natie zijn en dat de mannen enkel kans maken wanneer ze
eerst de man in zichzelf doden.
Al met al was ik aangenaam verrast door de subtiele
vertelstijl van Selahattin Demirtaş. Morgenlicht
is maatschappelijk geëngageerde literatuur, maar de boodschap wordt er niet
ingehamerd. Dat is heel knap voor een zeer strijdbare politicus die schrijft
vanuit een gevangenis in roerige tijden.
Selahattin Demirtaş:
Morgenlicht, Signatuur, Amsterdam 2018, 126 p. ISBN 9789056726133. Vertaling van Seher door Hanneke Van der Heijden.
Distributie Standaard Uitgeverij
deze pagina printen of opslaan