Vertaald proza

BOEKEN NR. 4, APRIL 2019

Éric Vuillard: De orde van de dag

door Jan Baes

'De voorstelling is begonnen, maar het doek is niet opgehaald.' Enkele weken voor de Duitse verkiezingen van 5 maart 1933 worden de hogepriesters van de industrie en het bankwezen door Hermann Göring, voorzitter van de Reichstag, geconvoceerd in zijn paleis aan de Spree, de villa Godi Malinverni, voor een geheime topontmoeting met Adolf Hitler. De tijd is rijp, aldus de nieuwe rijkskanselier, om spijkers met koppen te slaan en alles op alles te zetten om de verkiezingen in ons aller voordeel te beslechten. Maar dat kost geld, veel geld. 'En nu naar de kassa, heren!'
 
Onder meer Gustav Krupp, Wilhelm von Opel, de vertegenwoordigers van Daimler, BMW, Shell, BASF, Bayer, IG Farben, Agfa, Allianz, Schneider, Siemens, Telefunken, de AccumulatorenFabrik AG: ze dragen allen grootmoedig bij aan de verkiezingskas en zullen, enkele jaren later, al even grootmoedig voorzien worden van bijzonder goedkope arbeidskrachten om hun oorlogskassen te spijzen en forse winsten te boeken. Maar het doek moet nog op en dat kan als de nazi's kort daarop de absolute macht verwerven en hun rooftochten starten. Het Saarland wordt geannexeerd, het Rijnland herbezet, want 'Lebensraum' moet er zijn. Hun klauwen strekken zich nu uit naar Oostenrijk en Sudetenland.
 
'Uw aanspraak op deze gebieden zijn in de ogen van de regering van Zijne Majesteit niet onwettig', laat de President of the Council, Lord Halifax, bij zijn bezoek in november 1937, aan Hitler weten. Het moet gezegd dat de ouwe Halifax niet vooringenomen is. 'Het nationalisme en het racisme zijn sterke krachten, maar ik beschouw ze niet als tegennatuurlijk of onfatoenlijk!', schrijft hij aan Baldwin in zijn verslag van de gesprekken.
 
Nauwelijks drie maanden later, half februari 1938 wordt Kurt von Schuschnigg, kanselier van Oostenrijk, op het Berghof geconvoqueerd en uitermate brutaal bejegend. Hitler eist dat binnen de drie dagen de Oostenrijkse regering moet worden genazificeerd en Seyss-Inquart tot de nieuwe minister van Binnenlandse Zaken, later zelfs tot kanselier wordt benoemd. Schuschnigg stribbelt - vooral voor de vorm – tegen en zal nadien nog voorstellen om Hitler zijn geboortestad Braunau am Inn, met haar tienduizend inwoners, cadeau te doen. 'Och, hij zou toch moeten weten dat er in elk spelletje kaart een kritisch moment bestaat, waarna het onmogelijk wordt om wat je verloren hebt terug te winnen.’
 
Op 12 maart 1938 geeft in Engeland Neville Chamberlain in Downing Street een afscheidslunch ter ere van zijn huurder, de Duitse ambassadeur Joachim von Ribbentrop die een belangrijke promotie heeft gekregen. 'Zijn arrogante houding, geheel in overeenstemming met een fundamentele onderworpenheid, had hem voortgestuwd tot de functie van minister van Buitenlandse Zaken.' Tijdens de maaltijd zal Chamberlain, die intussen de sleutel van zijn appartement op Eaton Square heeft gerecupereerd, vernemen dat Hitler Oostenrijk is binnengevallen. 'Zijn politiek van appeasement is niets anders dan een heel verdrietige vergissing en zijn activiteiten als verhuurder zijn in de geschiedenis slechts een voetnoot.'
 
De Oostenrijkse nazi's veroveren intussen de straat in Wenen, Linz en Salsburg en wachten gespannen op de 'Blitzkrieg' die de 'Anschluss' tot een feit moet maken. Maar ook de geschiedenis heeft zijn olijke en absurdistische kanten en dat blijkt wanneer het pantserleger, door tallozen met vlag en wimpel opgewacht ('ze wilden zo graag binnengevallen worden'), door brute pech wordt opgehouden. Erger nog, de tanks komen vast te zitten op de smalle bergwegen en kunnen geen kant meer uit, zodat ook een uitzinnige Hitler met zijn limousine niet door kan rijden en Linz pas zal bereiken als de nacht gevallen is.
 
Een totale deconfiture, vakkundig opgelost door de propagandamachine van Joseph Goebbels die er in slaagt, met de noodzakelijke enscenering en nasynchronisatie, de Anschluss tot een successtory te maken. 'De bruid is bereid, het is geen verkrachting zoals wordt beweerd, maar een huwelijksvoltrekking.' Op 15 maart 1938 juicht heel Wenen.
 
De orde van de dag was in 2017 een onverwachte maar frisse winnaar van de Prix Goncourt. Een vlot geschreven reconstructie van een stukje vooroorlogse geschiedenis met soms verrassende inzichten en rake typeringen van gebeurtenissen en personages. In hoeverre de blik achter de schermen en in het brein van de hoofdrolspelers correct is wordt in het midden gelaten. De auteur geeft ons immers weinig of geen inzicht in zijn bronnen, maar overtuigt toch, al was het alleen maar door de vinger te wijzen naar de verpletterende verantwoordelijkheid van voornoemde grootindustriëlen en financiers die misdadige regimes niet alleen in de kaart spelen maar mogelijk maken, en dan ook zelf nog vrijuit gaan.
 
Éric Vuillard : De orde van de dag, Meulenhoff, Amsterdam, 2018, Vertaling van L'ordre du jour door Liesbeth van Nes, ISBN 9789029092708. Distributie Lannoo 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri