Het gaat niet goed met Arvid. De linkse schrijver is nog maar 38, maar
heeft al een heel leven achter zich. Niet alleen verloor hij enkele jaren
geleden zijn familieleden in een veerbootbrand, ook viel zijn huwelijk met de
jongere Turid uit elkaar en komen zijn drie dochters nog maar zelden op bezoek.
Als verstrooiing zoekt Arvid dan maar ’s nachts gezelschap van vrouwen op café,
maar een relatie komt er niet van en het lukt niet zijn leven opnieuw op de
rails te krijgen.
Het blijkt al
meteen uit de beknopte inhoud: Per Petterson betreedt bekend terrein met Mannen in mijn situatie. Niet alleen
sluit het thema en de setting aan bij vorige boeken, ook de naam van het
hoofdpersonage (Arvid) en een deel van diens persoonlijke geschiedenis duiken
op in eerder werk. Het heeft er veel weg van dat Petterson zijn oeuvre wil
opbouwen rond een continue serie van een aantal archetypes, wier levens hij
telkens uit een andere invalshoek en met andere klemtonen bekijkt. Laat er geen
misverstand over bestaan: Mannen in mijn
situatie is een origineel en perfect op zichzelf staand werk. Voor de lezer
die echter nog andere boeken van Petterson heeft gelezen, krijgt Mannen in mijn situatie wel een
bijzondere meerwaarde.
De stilistische uitwerking van Mannen in mijn situatie
is bijzonder geslaagd te noemen. Petterson laat leesbaarheid te allen tijde
prevaleren. Dialogen geeft hij onrechtstreeks maar bijzonder natuurlijk weer. Opvallend
aan deze roman is dat Petterson zijn stilistische keuzes laat doorwerken in het
verhaal. Zeker in de eerste helft van het boek herhaalt de schrijver bepaalde
woorden en zinsneden meer dan eens; deze woordelijke herhalingen echoën
vervolgens op fraaie wijze in de troosteloze, steeds opnieuw beleefde handelingen
van Arvid (vrouwen oppikken in cafés, gevechten op straat…), de regelmatige uitstapjes
naar een Zweeds dorpje, en dergelijke meer. Voeg daarbij de weerkerende thema’s
én de recyclage van gebeurtenissen en namen over de verschillende romans van
Petterson heen, en het is duidelijk dat Petterson een metaconstructie die zijn
hele oeuvre omvat, nastreeft.
Mannen in mijn situatie is
een hartverscheurend relaas dat aantoont hoe alle gezinsleden op drift raken na
een scheiding; het resultaat van die scheiding lijkt daarmee nog radelozer dan
het stroeve huwelijk. Tekenend voor het zwartgallige karakter van het werk is
dat Arvid zelfs op kerstavond geen rust krijgt. Enkel tijdens een winterse
nachtelijke zwerftocht lijkt Arvid een gelijkgestemde ziel te hebben gevonden,
wanneer hem een verdwaald wild paard tegemoet komt en denkt: ‘Er zijn geen
wilde paarden in Noorwegen, jij hoort thuis bij je kudde’. Het zijn profetische
woorden van iemand die zelf geen aansluiting meer vindt bij zijn familie,
vrienden en de maatschappij in het algemeen. Arvid is er zich zeer bewust van
dat het voor een man in zijn situatie
onmogelijk zal zijn om zich nog te kunnen overgeven aan het leven en een
relatie in het bijzonder. Pas jaren na de onverteerde echtscheiding, helemaal
op het einde van de roman, durft Arvid voor het eerst bewust ingaan tegen de
beslissingen van zijn ex-vrouw, maar ook dat blijkt een behoorlijk valse noot.
Per Petterson:
Mannen in mijn situatie, De Geus, Amsterdam, 2019, 256 p. ISBN 9789044541557. Vertaling
van Menn i min situasjon door Marin
Mars. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan