Vertaald proza
Bernardine Evaristo: Voorvechter voor gelijke rechten
door Kris van Zeghbroeck
Bernardine Evaristo (1959) werd geboren in Londen
als Bernardine Anne Mobolaji Evaristo en groeide op in Woolwicht (Groot-Londen)
als vierde van acht kinderen. Haar moeder is een blanke Britse leerkracht met
negentiende-eeuwse Duitse en Ierse roots. Haar vader immigreerde uit Nigeria in
1949 (voorouders met Yoruba- (teruggekeerd uit Braziliaanse slavenhandel) en
Abeokuta-roots) en werkte als lasser en raadslid voor Labour. Ze studeerde aan
het Rose Bruford College of Speech and Drama en Goldsmiths College (University
of London), waar ze doctoreerde.
Haar sociale achtergrond en de impact daarvan op
haar leven en werk, vertaalt zich in haar ‘Autobiographical Essay’ als volgt: ‘I
was born in London, England, to a Nigerian father and white English mother, and
these basic facts of geography and cultural inheritance have been a huge
influence on my writing. I also have blood roots in Brazil, Ireland, and
Germany, a family history that has slowly unraveled over the years. The London
I grew up in during the '60s and '70s is quite different from the multiracial
capital city of today which has a population of eight million people and where
300 languages are spoken’.
Evaristo heeft zich van in het begin geprofileerd
als een voorvechter voor gelijke rechten voor gekleurde schrijvers en
kunstenaars. Met projecten als de Brunel International African Poetry Prize (2012),
The Complete Works poets development scheme (2007–2017), Spread the Word,
London's writer development agency (1995–nu) en Theatre of Black Women (jaren ’80),
het eerste Britse theatergezelschap voor zwarte vrouwen, timmerde ze aan een
lange weg van maatschappelijke (h)erkenning. Daarvoor werd ze bekroond met een
MBE (Most Excellent Order of the British Empire).
Ze is Professor of Creative Writing aan Brunel University
London en ondervoorzitter van de Royal Society of Literature. Ze organiseerde
de eerste belangrijke colloquia voor zwart theater (Future Histories, for the
Black Theatre Forum (1995)) en voor zwarte literatuur (Tracing Paper (1997)).
In 2019 werd ze verkozen als Woolwich Laureate van het Greenwich and Docklands
International Festival, een hernieuwde persoonlijke en literaire band met de
verstikkende buurt die ze als achttienjarige verliet.
Als schrijver, criticus, dichter, toneelschrijver
en academicus heeft Bernardine Evaristo acht fictiewerken op haar naam staan. Ze
debuteerde met de poëziebundel Island of Abraham (1994) en dankzij het
succes van haar romandebuut Lara (1997, 2009 (herwerkte en uitgebreide
versie)) werd ze als een van de meest getalenteerde en innovatieve Britse
schrijvers van de jaren ‘90 binnengehaald. Met werken als The Emperor’s Babe
(2001), Soul Tourists (2005), Blonde Roots (2008), Hello Mum
(2010), Mr Loverman (2014), en Girl, Woman, Other (2019, Meisje, vrouw, anders) groeide haar
internationale weerklank en circuleerde ze recent als een potentiële kandidaat
voor de Nobelprijs Literatuur.
Haar oeuvre wordt gevoed door de Europese, Afrikaanse
en Zuid-Amerikaanse diaspora van haar familiegeschiedenis. Ze is tegelijk een
Britse en een postkoloniale schrijver, die haar zwart-zijn als een essentieel
onderdeel van het Verenigd Koninkrijk ziet. Identiteit en plaats staan centraal
in haar post-nationale landschappen die van Groot-Brittannië een mondiaal kruispunt
van migraties maken. De voedingsbodem van Brexit en Brits nationalisme is een
illusie: er is en was nooit een terugkeer mogelijk naar het blanke, Anglo-Saksische
Engeland.
Dat overschrijden van de grenzen van natie en
identiteit vinden we ook terug in de manier waarop Evaristo in haar werk gaandeweg
de grenzen verlegt van het literaire genre. Vertrekkende van haar vroege poëzie
en theater, geeft ze vorm aan romans (‘novels-in-verse’) die op een
ingewikkelde manier de genres van toneel, poëzie en proza met elkaar laten fuseren.
Ze experimenteert met vorm en vertelperspectief, vermengt feiten en speculatie
en introduceert alternatieve (historische) werkelijkheden (zoals Afrikanen die handel
drijven met Europese slaven) om de lezer wakker te schudden. (British Council
Literature)
De nominatie voor de shortlist van de Booker
Prize 2019 met Girl, Woman, Other opent een aantal internationale deuren
voor Bernardine Evaristo, zoals een eerste vertaling in het
Nederlands. Met dit boek brengt ze de onderling verbonden verhalen van twaalf,
voornamelijk zwarte, Britse vrouwen. Een meerstemmige roman met vrouwen van
verschillende leeftijd (19 tot 93), culturele achtergrond, seksuele geaardheid,
sociale klasse en geografische afkomst. Binnen haar typische literaire fusie,
traceert Evaristo hun verwachtingen en de moeizame strijd om iets te
verwezenlijken, terwijl hun levenslopen elkaar kruisen.
Elk personage krijgt een hoofdstuk waarin hun
levens overlappen, maar hun ervaringen en keuzes (vaak in verschillende tijden)
kunnen niet sterker van elkaar verschillen. Gezien vanuit het traditionele
perspectief dat verhalen van zwarte vrouwen in essentie biografisch zijn en dat
ze de collectieve ervaring van zwarte vrouwen weerspiegelen, benadrukt Evaristo
de schier oneindige stroom aan unieke (zwarte) vrouwenstemmen die elk een ander
licht op de werkelijkheid werpen.
Ieder van hen moet zich dan weer een weg zoeken binnen een patriarchale
wereld, waarbinnen ze hun (feministische) strijd leveren en over de grens van
ras en identiteit heen zoeken naar liefde, vreugde en verbeelding. Het feestje
op het einde van het boek brengt een grote diversiteit aan mensen samen, die
daarom niet per se representatief is voor veel lezers, maar een positieve impressie geeft van hoe de samenleving kan evolueren. Met Girl, Woman, Other / Meisje, vrouw, anders celebreert
Bernardine Evaristo de multiculturele, empathische samenleving, waarvoor de spreekwoordelijke
‘blanke man’ zo bang is…
Bernardine Evaristo: Geef nooit op, De Geus, 2021, 236 p. ISBN 9789044545821. Vertaling van Manifesto on Never Giving Up door Inge Pieters. Distributie L&M Books
Bernardine Evaristo: Meisje, vrouw, anders, De Geus, 2020, 493 p. ISBN 9789044543506. Vertaling van Girl, Woman, Other door Lette Vos. Distributie L&M Books
Bernardine Evaristo: Girl, Woman, Other, Hamish Hamilton London, 2019, 452 p. ISBN 9780241364901. Distributie Penguin RandomHouse Benelux
deze pagina printen of opslaan