Vertaald proza

BOEKEN NR. 9, OKTOBER 2019

David Diop: Meer dan een broer

door Jan Baes

'Ach, Mademba Diop! Pas toen je was gestorven begon ik echt te denken. Pas na je dood, in de avondschemering, wist ik, begreep ik dat ik niet meer zou luisteren naar de stem van de plicht, de stem die zegt hoe het moet, de stem die de weg voorschrijft. Maar toen was het te laat.'
 
In een lange monoloog, vertelt de Senegalese soldaat Alfa Ndiaye hoe hij, met het oog op een betere toekomst, besluit om, samen met zijn boezemvriend en dorpsgenoot, voor het Franse leger te gaan vechten tijdens de Eerste Wereldoorlog. Al gauw komen ze er achter hoe gruwelijk die oorlog is en hoe meedogenloos de commandanten hun troepen de loopgraven uitsturen, een zekere dood tegemoet.
 
Wanneer zijn vriend en meer-dan-een broer Mademba wordt getroffen en, met de darmen uit het onderlijf, smeekt om hem van zijn ondraaglijk lijden te verlossen, aarzelt Alfa en kan er enkel toe komen de stervende door de trechters mee terug te slepen zonder aan diens uitdrukkelijke smeekbede te voldoen. Hij wordt als een held ontvangen maar denkt met stijgende schuldgevoelens aan zijn weigering terug. Maar ook aan hun vriendschappelijke bekvechterij eertijds over wie de moedigste is, zoals in het dorpsleven gebruikelijk bij worstelpartijen tussen de sterkste jongeren uit de verschillende families. Tijdens de fatale aanval had Mademba daarom ook misschien te veel risico genomen.
 
Door verdriet en wraakgevoelens geplaagd besluit Alfa Ndiaye zijn vriend te wreken en zich als een wildeman te gedragen, precies zoals de Franse legeroversten de Senegalese tirailleurs graag afschilderden om de Duitse soldaten de daver op het lijf te jagen. Achtereenvolgens zal hij zeven Duitsers dezelfde gruwelijke dood bezorgen als Mademba en telkens naar de eigen loopgraven terugkeren met het buitgemaakte geweer en een afgesneden hand. 'Tot de derde hand was hij een held. [...] Na de zevende afgehakte hand hadden zij er genoeg van. [...] Ja, ik begreep, bij de waarheid Gods, dat ze op het slagveld alleen maar voorbijgaande krankzinnigheid willen. [...] Geen voortdurend krankzinnigen.'
 
Hij wordt voor een maand op rust gestuurd achter het front, waar hij als therapie tekeningen maakt, die hem terugvoeren naar het dorp van zijn jeugd, naar zijn moeder, zijn vriend en het meisje Fary Thiam, dat zich de dag voor zijn vertrek aan hem had gegeven. Tekeningen die hem uiteindelijk fataal zullen worden.
 
Het boek behelst in feite twee delen (met een zekere onevenwichtigheid tot gevolg): een dramatisch verslag over de oorlogservaringen van de hoofdpersoon, met alle onmenselijke en waanzinnige kanten ervan, en zijn herinneringen aan het dagelijkse leven in een Afrikaans dorp waarin vreugde en verdriet, verlangen en hoop de hoofdtoon voeren. Dit laatste, soms bijzonder dichterlijk gestelde gedeelte, werkt als een balsem na de bezwerende, obsessieve en repetitieve taal die de eerste vijftien hoofdstukken overheerst.
 
Een indrukwekkend boek is het alleszins, de eersteling van de Frans-Senegalese schrijver David Diop (1960). Het werd meteen met een aantal belangrijke prijzen bekroond, onder meer met de Prix Goncourt des lycéens 2018, dikwijls een noodzakelijke correctie op de grote Goncourts (zoals Philippe Claudels Le rapport de Brodeck in 2007 en Soj Chalandons Le Quatrième Mur in 2013).
 
In Engelse vertaling van Anna Moschovakis werd dit boek bekroond met de Booker International Prize 2021.

David Diop: Meer dan een broer, Cossee, Amsterdam, 2019, 158 p. Vertaling van Frère d'âme door Martine Woudt. ISBN 9789059368613. Distributie Pelckmans uitgevers 

deze pagina printen of opslaan