Poëzie

BOEKEN NR. 9, OKTOBER 2019

Frank Koenegracht: Alle gedichten

door Dirk De Geest

Frank Koenegracht is als dichter niet zo bijster bekend buiten een kleine kring van poëzieliefhebbers. Nochtans is hij de auteur van een aantal interessante dichtbundels, verspreid over ruim veertig jaar dichterschap. Net daarom is het een uitstekend idee van zijn uitgever om zijn verzamelde gedichten te bundelen. Alle gedichten bevat niet alles, maar toch een aanzienlijk deel van die poëtische productie. In feite gaat het om een heruitgave van de uitvoerige selectie die de dichter maakte voor Vroege sneeuw (2003), aangevuld met Lekker dood in eigen land (2011) en een handvol nieuwe verzen. Het boek is daarenboven verlucht met een aantal artistieke illustraties, waarin Koenegracht voor het merendeel verwante dichters maar ook Freud en Erasmus verbeeldt op een kleurrijke, deels surreëel aandoende manier. In ieder geval biedt deze fraaie uitgave een uitstekende staalkaart van een boeiend en waardevol oeuvre.

Vanaf de vroegste gedichten is daarbij een geheel eigen, nogal dubbelzinnige toon merkbaar. Koenegracht schrijft erg toegankelijke gedichten met vaak een melancholische ondertoon. De dichter is zich als geen ander (en zijn professionele activiteiten als psychiater bevestigen hem daarin nog meer) bewust van de kwetsbaarheid van de mens. De door hem opgevoerde personages zijn vaak vermoeid of moedeloos, een gevoel waaraan ook het dichterlijke ik bij momenten niet ontsnapt. Daartegenover staat echter een ironische en ontwapenende kijk, die zich onder meer uit in laconieke opmerkingen, aansprekingen van de lezer en de personages, en een voorkeur voor absurde en groteske situaties en beelden.

Daardoor lijken de verzen van Koenegracht op scènes uit een tragikomedie, wat zijn werk tegelijk zwaarmoedig en lichtvoetig maakt. Gaandeweg in zijn loopbaan zal de dichter dat theatrale trouwens sterker aanwenden. Zijn eerste gedichten willen nog nadrukkelijker poëtisch zijn; het taalgebruik is nog meer gestileerd en de beelden moeten beklemtonen dat hier om poëzie gaat. Na verloop van tijd laat de dichter die stijlbloempjes meer achterwege. Zijn toon wordt vertellend maar tegelijk ook veel intenser. Het ogenschijnlijke realisme wordt nu door de beeldspraak en door bruuske associaties ondermijnd, de dubbele bodems en de stijlbreuken zijn al even functioneel. Vaak lijken de teksten haast vanzelfsprekend, maar bij herlezing winnen ze aan kracht, aan subtiliteit en aan betekenis. De personages worden in nauwelijks enkele lijnen neergezet, gevat in een paar indrukken of een typische korte scène. Hetzelfde geldt voor het dichterlijke ik dat als het ware in zichzelf praat of mijmert; in dit opzicht lijkt het een herhaling van sommige personages, of omgekeerd lijken veel van de beschreven personages een uitvergroot spiegelbeeld van de dichter zelf.

Daarbij komt een aanstekelijke humor. Koenegracht mag dan wel de schaduwzijden van het bestaan niet uit de weg gaan, in veel van zijn gedichten kantelt de tragiek door humoristische tussenkomsten en laconieke opmerkingen. Daardoor gaat er van deze gedichten iets onweerstaanbaars uit. Je begint in dit fraaie boekwerk te bladeren en te lezen, en voor je het weet is er een uur verstreken. Dit is poëzie voor eenieder.

Frank Koenegracht: Alle gedichten, De Bezige Bij, Amsterdam 2019, 254 p. : ill. ISBN 9789403166001. Distributie Standaard Uitgeverij


deze pagina printen of opslaan