Vertaald proza

BOEKEN NR. 9, OKTOBER 2019

Philippe Claudel: Onmenselijk. Hedendaagse zedenroman

door Jan Baes

'Zelfmoordenaars zijn vermoeiend. Ze zeggen altijd hetzelfde'. Zo klinkt het in 'Hulp bij zelfmoord', een hoofdstukje uit de korte ‘hedendaagse zedenroman’ getiteld Onmenselijk, geschreven door de Franse auteur Philippe Claudel, die zich de laatste tijd lijkt te specialiseren in het mensen-een-geweten-schoppen.
 
Wanneer Turpon van de expeditie-afdeling beslist om uit het leven te stappen, nodigt hij zijn collega's uit om daarvan getuige te zijn. Al na de eerste glazen merken de feestgangers dat de kandidaat bakzeil begint te halen, maar daar zijn ze niet voor gekomen en ze beslissen hem een handje te helpen.
 
We bevinden ons in een niet zo veraf gelegen toekomst en krijgen via de verteller een inkijkje in het leven van een aantal boze witteboorden die zich blijkbaar doodvervelen. Ze heten Durand en Dupond, Lepoutre en Fournier, Brognard en Morel, maar ze verschillen nauwelijks van elkaar, zeker niet in hun visie op mens en samenleving. En ze kijken nergens meer van op.
 
Hun wereld is afvalschoon, op de vele zwervers na die liggen te creperen in de portieken. Morel trouwt met een berin en in de zoekertjes wordt God te koop aangeboden. Gegarandeerd tweeduizend jaar oud. Om zich te vermaken besluit de verteller zijn vrouw met kerstmis drie mannen cadeau te doen. 'Voor iedere opening één'. Tijdens de seksvakanties aan het strand worden tochtjes op zee georganiseerd om bootjes met vluchtelingen te zien ondergaan. Wedden is toegelaten.
 
Toch krijg je van alles genoeg, vinden ze. Zoals van die perfecte Duitse namaakvagina's, want dan zijn de karpers die je afzuigen in de jacuzzi leuker. Of vanop een brug boven de autostrade auto's proberen te raken. Voor punten. Maar steeds slaat de verveling toe en zelfs de dakloze filosofen die voor een gratis maaltijd worden binnengehaald, bieden geen alternatief. Ze worden, na een flink pak slaag, terug op straat gesmeten.
 
Het begon met de roman Archipel van de hond en nu is er Onmenselijk, een verhalenreeks met korte wreedaardige, cynische of satirische stukjes, die doet vermoeden dat de schrijver Claudel een nieuwe weg is ingeslagen. Het tijdsgewricht laat geen nuancering toe, geen sensitieve of poëtische beschouwingen meer die enkel literair plezier nastreven. Geen relativering ook. Het is tijd voor confrontatie met de werkelijkheid, tijd voor een waarschuwing over de foute richting die we dreigen uit te gaan. Over de wereld die door onze onverschilligheid meer en meer in de problemen komt en van de mensen onmensen maakt.
 
De vraag blijft of de methode die de schrijver hanteert (zijn stijl blijft vloeiend en efficiënt) een ander doel bereikt dan verwonderen of verbazen. Herkennen we dit macabere rariteitenkabinet met zijn gruwelijke, trieste, soms zelfs grappige incidenten als echt? Herkennen we onszelf in de stupide en geborneerde personages die elk gevoel voor de medemens zijn kwijtgeraakt? Het antwoord is niet eensluidend en de boodschap in deze groteske vorm dreigt niet echt aan te komen.
 
Philippe Claudel: Onmenselijk. Hedendaagse zedenroman, De Bezige Bij, Amsterdam 2019, 118 p., Vertaling van Inhumaines door Manik Sarker, ISBN 9789303103006. Distributie Standaard Uitgeverij 

deze pagina printen of opslaan