Poëzie

BOEKEN NR. 10, NOVEMBER 2019

Joke van Leeuwen: Levenslust

door Dirk De Geest

Joke van Leeuwen mag dan wel wereldberoemd zijn in jeugdliteratuurland, haar schrijverschap reikt veel, veel verder. Met haar romans voor volwassenen (zoals dat heet) wist ze zowel het lezerspubliek als professionele jury’s te bekoren, en haar poëzie zal ongetwijfeld volgen. Dat is geen toeval. Als er een prijs uitgereikt moet worden voor talig meesterschap, dan is Van Leeuwen daarvoor een geknipte kandidaat.
 
Levenslust is van dat virtuoze taalvermogen het beste bewijs. De bundel is in feite één lang gedicht van ruim 80 tienregelige strofen, verdeeld over een aantal afdelingen. Die worden typografisch aangegeven door de tekening van eindjes koord (en aan het eind door het bewust ‘weglaten’ van een strofe, zodat de lezer die als het ware zelf kan aanvullen). Kortom, alles aan de compositie is doordacht, zoals het ook een auteur die zelf haar werk illustreert betaamt.
 
In feite is Levenslust één lange litanie, een hymne aan het vitale leven in zijn kleinheid. In plaats van een filosofisch traktaat of hooggestemde woorden kiest Van Leeuwen voor een stroom van fragmentarische herinneringen, van bedenkingen en vooral van objecten en gebeurtenissen. Het lijkt er op dat het leven zo een stroom vormt die letterlijk alles met zich meevoert, waarin niets achterwege mag blijven. Logische samenhangen worden bijgevolg gecombineerd met wilde en speelse associaties. Zo is er bijvoorbeeld de leidraad van de verwekking en de geboorte van nieuw leven, die als het ware begin en einde van de bundel omsluit. Die keten van het leven wordt echter ook teruggevonden in de geschiedenis, vanaf de eerste mens over de groten en de kleinen uit het verleden tot de samenleving van vandaag en morgen. Binnen dat kader verwerkt Van Leeuwen ook een aantal ervaringen uit haar eigen leven in een ‘vreemd’ land en een haast onherkenbare samenleving. Oudere lezers zullen her en der nostalgische beelden herkennen die meteen een heel tijdskader oproepen.
 
Toch is de bundel niet de ontmoeting met een rariteitenkabinet. Van Leeuwen gaat ook de harde realiteit niet uit de weg, net zo min als de maatschappelijke problemen van verleden en heden. Geweld, klimaat, verdrukking en uitsluiting krijgen in dit omvattende panorama wel degelijk hun plaats, maar ook die negatieve factoren worden opgenomen in de niet aflatende dynamiek. Ook de plaats van de mens blijft problematisch. In plaats van een stabiel lyrisch ik, dat het centrum van het dichterlijke spreken moet vormen, opteert de dichter voor onpersoonlijke zinnen, voor een ‘men’ of een vaag gehouden ‘wij’, voor uitspraken die grammaticaal niet correct zijn. Het lijkt erop alsof de spreker over zijn eigen woorden struikelt, van de hak op de tak springt, de rationele controle verliest bij zoveel disparate indrukken.
 
Net in die uitwerking toont zich het stilistische meesterschap van Joke van Leeuwen. Haar zinnen stromen voort, met een feilloos gevoel voor klank en ritme. De taal spreekt en zingt tegelijk, met een speelsheid die aanstekelijk werkt. Bij momenten krijgt deze bundel iets surrealistisch, met tal van taalvondsten, samenstellingen en bizarre associaties. Deze caleidoscoop sprankelt van intensiteit. Dit prachtige gedicht is een voorbeeld voor wie eraan denkt poëzie te schrijven of te performen. Het lijkt improvisatie maar de compositie ervan is tot in de kleinste details briljant. 
 
Joke van Leeuwen: Levenslust. Een gedicht, Querido, Amsterdam 2019, 52 p. : ill. ISBN 9789021418155. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri