In 2019 verscheen de met de Literatuurprijs van de
Europese Unie bekroonde roman Hemel tussen de braamstruiken. Roman in
verhalen van de Sloveense
schrijfster Nataša Kramberger in
Nederlandse vertaling. De verhalen in deze roman worden geclusterd in drie
afzonderlijke delen, die stilistisch van elkaar verschillen.
De verhalen in het eerste deel
zijn herkenbaar en realistisch. Als gevolg van een stroomstoring die Amsterdam
lange tijd in het donker hult, raakt Jana haar baantje als kinderoppas kwijt. Enige
weken voor de storing heeft deze jonge Sloveense een oproep van de
immigratiedienst ontvangen. Daar zij zonder verblijfsvergunning in Nederland
woont en bang is om uitgezet te worden, heeft zij hieraan nog geen gehoor
gegeven. De dag na de storing besluit zij de confrontatie niet langer uit te
stellen. Op weg naar het kantoor dwaalt zij in de stromende regen door de stad en
observeert zij haar omgeving met de blik van de buitenstaander. Deze
observaties roepen herinneringen op aan haar jeugd op het platteland in
Slovenië. Duidelijk blijkt dat zij eenzaam is en heimwee heeft. Als zij van
haar laatste geld appels koopt op de markt, valt haar een man op die één vis
aanbiedt.
Het tweede deel begint eveneens met
de stroomstoring die ook het vliegverkeer hindert. Op Schiphol wacht Bepi
gespannen op de komst van zijn kleindochter. Als Italiaanse immigrant leeft hij
al geruime tijd op een woonboot in Amsterdam, maar tijdens de lange uren die
hij op Schiphol doorbrengt, denkt hij met weemoed terug aan zijn jeugd en zijn
reizen. De verhalen over zijn verblijf bij de heilige rivier en de tocht naar
de bron in het hooggebergte zijn magisch-realistisch. De symboliek van de
heilige vis geeft dit deel van de roman een universeel-mythische waarde. Het
tweede deel eindigt als Bepi op de ochtend na de stroomstoring met zijn
kleindochter op weg is om haar te adopteren. Nadat hij in het water bij zijn
woonboot een ‘heilige vis met een witte buik en baardharen’ heeft gevangen, wil
zij deze op de markt verkopen. Zo komt Bepi in contact met Jana, die op hem een
verlaten indruk maakt.
Het derde deel van de roman
begint met de ontmoeting van Jana en Bepi waardoor hun beider levens een andere
wending nemen. Met de onbevangen houding van een zevenjarige weet Bepi’s
kleindochter Jana over te halen met hen mee te gaan en samen een oplossing te
zoeken voor haar problemen. De verhalen in dit deel zijn grotendeels
realistisch geschreven, maar door herhaling van fragmenten uit het tweede deel
wordt het mythische in dit deel ingebed.
In alle delen van deze
caleidoscopische roman worden realistisch beschreven gebeurtenissen afgewisseld
met herinneringen van de personages en universele mythen die existentiële vragen
oproepen. Als in een labyrint kronkelen de verhaallijnen om elkaar heen.
Sommige staan op zichzelf, andere worden door middel van herhaling van zinnen,
alinea’s en motieven met elkaar verbonden, waardoor telkens nieuwe patronen
ontstaan.
De
zinnen in het eerste deel hebben een ritmiek die aan poëzie doet denken. De
herhaling van tekstfragmenten door de hele roman roept eveneens associaties op met
de dichtkunst. Als een refrein verbinden deze fragmenten het verleden met het
heden. Het taalgebruik is weliswaar toegankelijk, maar de steeds wisselende
focalisatie zet aan tot aandachtig lezen.
Kortom, deze
roman is stilistisch zeer sterk en nodigt uit tot herlezen. Niet met als doel
een eenduidige betekenis toe te kennen, maar om te genieten van de patronen die
als in een caleidoscoop steeds opnieuw gevormd worden.
Nataša Kramberger:
Hemel tussen de braamstruiken. Roman in verhalen,
De Geus, Amsterdam, 2019, 280 p. ISBN 9789044539929. Vertaling van Nebesa v
robidah. Roman v zgodhah door Roel Schuyt. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan