Non-fictie
BOEKEN NR. 3, MAART 2020
Willy Lindwer: Wolf en Ryfka. Kroniek van een Joodse familie
door Jo Vanderwegen
In
Wolf en Ryfka. Kroniek van een Joodse
familie beschrijft documentairemaker en auteur Willy Lindwer (° 1946) de
gewelddadige teloorgang van de Joodse cultuur in Oost-Europa. Hij hangt het pijnlijkste
hoofdstuk uit de twintigste-eeuwse geschiedenis op aan het persoonlijke verhaal
van zijn grootvader (langs moederszijde) Wolf en zijn grootmoeder (langs
vaderszijde) Ryfka. Grootvader Wolf Kern wist op tijd uit Galicië te emigreren
en tijdens de Tweede Wereldoorlog succesvol onder te duiken in Nederland;
helaas overleefde hij de oorlog niet, onder meer wegens stress en ontbrekende
medische voorzieningen. Grootmoeder Ryfka daarentegen bleef te lang in Galicië
en werd zo een vroeg slachtoffer van de Shoah, wanneer de binnenvallende nazi’s
de Joodse bewoners met kogels vermoordden.
De woede over het aan de Joden
aangedane onrecht stormt het boek uit. Lindwer haalt genoeg voorbeelden aan om
de lezer duidelijk te maken dat Nederland (en bij uitbreiding alle Europese
landen) nog altijd niet met zichzelf in het reine is gekomen: na de Tweede
Wereldoorlog duurde de Jodenhaat verder in Oost-Europa tijdens het stalinisme,
nazistische Nederlandse politieagenten bleven gewoon in dienst, er is tot op
heden slechts sporadisch aandacht voor het materiële Joodse erfgoed, enz. Het
hoeft dan ook niet te verwonderen dat de zionistisch opgevoede Willy Lindwer in
2004 besliste naar Israël te emigreren.
Om Wolf en Ryfka boeiend
en afwisselend te houden, vertelt Lindwer nu eens over zijn eigen leven, dan
weer over het lot van de Joden in de twintigste eeuw, het onderduiken van zijn
eigen familie, het Joodse leven in de negentiende eeuw: op die manier zorgt de
auteur ervoor dat zijn tekst niet te rechtlijnig en saai wordt. Helaas ondermijnt
de auteur met het voortdurende anticiperen elke spanningsopbouw. Vooral de
tweede helft van Wolf en Ryfka heeft
hieronder te lijden: de lezer krijgt het gevoel de essentie van het verhaal al
een keer te hebben gelezen, zeker wanneer sommige verklaringen nodeloos
herhaald worden. Extra redactiewerk was op zijn plaats geweest omdat het
heen-en-weer springen van de verhaallijn het boek daarenboven wat verwarrend
maakt. De verontwaardiging van de schrijver krijgt soms de overhand. Dat levert
een emotioneel werk af, met helaas soms wat te weinig balans.
De uitgave zelf van Wolf
en Ryfka valt daarentegen bijzonder geslaagd te noemen, mede dankzij de
verduidelijkende foto’s en de prachtige houtsneden van Solomon B. Judowin. Een
aanrader voor iedereen die geïnteresseerd in de ondergang van het Joodse
culturele leven in (Oost-)Europa en ruimdenkend genoeg is om over enkele
foutjes heen te kijken.
Willy Lindwer: Wolf en Ryfka. Kroniek van een Joodse
familie, Prometheus, Amsterdam, 2019, 296 p. ISBN 9789044643503. Distributie
Pelckmans Uitgevers
deze pagina printen of opslaan