Letterkunde

Lars Bernaerts, Bart Vervaeck (red.): Het binnenste buiten. Werk en leven van Willem Brakman

door Eddy Bettens

Goed nieuws voor liefhebbers van Willem Brakman: er is een biografie in de maak. In de bundel Het binnenste buiten gaat Gerrit Jan Kleinrensink in op Brakmans eerste schrijversjaren: de biografische achtergrond van zijn debuutroman Een winterreis (1961) en zijn relatie met ‘vriend en kwelgeest’ Nol Gregoor en met Simon Vestdijk. Voorlopige conclusie: Kleinrensink weet echt alles over Brakman en is de geknipte biograaf om uit te zoeken hoe de schrijver autobiografisch materiaal heeft omgeturnd in een privémythologie die zijn hele oeuvre zou voeden. Een minpunt is dat Kleinrensink stroef schrijft en warrig structureert. Duimen maar dat het in de biografie allemaal in de plooi valt.
 
Het binnenste buiten is een bundel met literatuurwetenschappelijke stukken: een symbolische lezing van De gifmenger (2003), een narratologische ontrafeling van de dubbelzinnige focalisatie in de ‘autobiografie’ Pop op de bank (1989), een cultuurkritische lectuur van Het groen van Delvaux (1996). Bart Vervaeck schrijft zoals gewoonlijk een stevig doortimmerd essay, over de humor bij Brakman: ‘De grappenmaker is bij Brakman iemand die zweeft tussen een euforisch kind en een bittere volwassene. Hij is een melancholicus die het verloren verleden tegelijkertijd met liefde koestert en met haat vergiftigt. Zijn publiek omarmt en schoffeert hij met een mix van beschaafde, zelfbewuste afstandelijkheid enerzijds en grove, lijfelijke intimiteit anderzijds.’ En Lars Bernaerts schrijft een boeiend stuk over de taaldaden bij Brakman. Jaap Goedegebuure vertelt dan weer weinig nieuws over de parodistische strategieën in Brakmans werk.
 
Dirk Coigneau brengt een fascinerende slow motion lectuur van de late roman Moenens luchtige sprongen (2005) en adviseert treffend een soort ‘aandachtige verstrooidheid’ als leesstrategie: ‘Enerzijds “voorzichtig voorttastend” met een groeiend vertrouwen in de weloverwogen precisie van de gekozen woorden en neergeschreven zinnen, en, anderzijds, achteroverleunend, de relevantie en diepte verkennend van de perspectieven die door een schijnbaar onuitputtelijke hoeveelheid aan “invallen” en hun mogelijke combinaties, associaties en connotaties in allerlei richtingen opengaan.’
 
Het binnenste buiten bevat ook facsimile’s van manuscripten en typoscripten uit alle fases van Brakmans werk. Jan Kuijper, die als redacteur bij Querido veel werk van Brakman heeft begeleid, introduceert een fragment van de nagelaten roman Staren in het duister. Het blijft jammer dat Querido die roman nooit in boekvorm heeft willen uitbrengen.
 
Een bundel als deze is natuurlijk vooral bedoeld voor de ingewijden. Het probleem met Brakman is dat je eigenlijk al een ingewijde moet zijn als je hem voor het eerst leest. Niet alleen verwacht hij een meer dan gemiddelde vertrouwdheid met de wereldliteratuur, maar het helpt ook als je Brakmans hele oeuvre in het achterhoofd houdt: vooral aan de latere romans beleef je veel plezier als je de vele echo’s, knipogen en travestieën herkent. Hoe verleid je iemand om zo’n ingewijde te worden? Misschien toch vooral door prikkelend en enthousiasmerend te schrijven over de plaats die Brakman in je leven heeft veroverd, zoals Marcel Verreck in deze bundel doet, in een stuk over Den Haag en Brakman. Om Brakman in leven te houden, zijn naast wetenschappelijke diepteboringen zeker ook subjectieve, eigengereide verkenningen van enthousiaste lezers nodig.
 
Lars Bernaerts, Bart Vervaeck (red.): Het binnenste buiten. Werk en leven van Willem Brakman, Academia Press, Gent 2012, 237 p. ISBN 9789038220284
 
Oorspronkelijk verschenen in De Leeswolf 2012

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri