Vertaald proza

J.M. Coetzee: Dierenleven

door Jooris Van Hulle

In Dierenleven grijpt J.M. Coetzee terug naar de vorm van een fabel om zijn ideeën over de manier waarop mensen met dieren omgaan, te verduidelijken. Centraal personage is Elisabeth Costello, een gekende feministische auteur, die aan de universiteit van Appleton, waar haar zoon John Bernard natuur- en sterrenkunde doceert, een uiteenzetting komt geven over dieren. In de marge van deze uiteenzetting, die uit drie delen bestaat (een lezing, een gastcollege en een debat), heeft Coetzee nauwelijks nog tijd en ruimte om ook echt aandacht te besteden aan de relatie tussen John en zijn moeder, en vooral dan aan die tussen Elisabeth en haar schoondochter Norma.

Deze vindt de kruistocht van schoonmama "niet meer dan een machtsspelletje" en ergert zich blauw aan de manier waarop Elisabeth de kinderen in het gezin tracht te beïnvloeden. Pas aan het slot van de vertelling breken ook de emoties even door: Elisabeth bekent aan haar zoon dat zij kapotgaat aan de twijfels over haar onderneming. Uiteraard was het Coetzee in de eerste plaats te doen om de standpunten die zijn hoofdfiguur verkondigt. In haar openingslezing maakt zij al onmiddellijk een vergelijking met nazi-Duitsland: "We zijn omgeven door een onderneming in vernedering, wreedheid en moord, die alles waartoe het Derde Rijk in staat was evenaart, sterker nog, nietig doet lijken, in die zin dat onze onderneming er een zonder einde is, zichzelf regenereert." Een joodse dichter weigert daarna uit protest het diner bij te wonen: "als joden als vee werden behandeld, wil dat niet zeggen dat vee als joden wordt behandeld. De omkering is een belediging aan de nagedachtenis van de doden".

Coetzee laat Elisabeth Costello in haar eerste lezing danig doorgaan op de filosofische vraag of dieren al of niet 'redelijke' wezens zijn. In haar gastcollege betrekt zij er daarna de dichters bij, met een formulering van de vraag of dieren ook een ziel hebben. En in het afsluitende debat wordt de hele problematiek misschien nog het best samengevat in deze uitspraak: "Iemand die zegt dat het leven voor dieren minder betekent dan voor ons heeft nog nooit een dier in zijn handen gehouden dat voor zijn leven vecht."

Dierenleven wil door Coetzees keuze voor de fabel nadrukkelijk binnen het domein van de literatuur treden, maar door zijn hoog gehalte aan redeneringen en door de talrijke wetenschappelijke voetnoten is het eerder een essay.

J.M. Coetzee: Dierenleven, Cossee, Amsterdam, 2009, 94 p. ISBN 9789059362352. Vertaling van The Lifes of Animals. Distributie Pelckmans Uitgevers


deze pagina printen of opslaan