Vertaald proza

BOEKEN NR. 8, SEPTEMBER 2020

Amélie Nothomb: Dorst

door Katja Feremans

Amélie Nothomb werd in 1967 geboren in de Japanse havenstad Kobe – toch als we de beknopte biografie op haar eigen webstek mogen geloven; heel wat bronnen beweren evenwel dat ze in 1966 in Etterbeek het levenslicht zag. Ze is de dochter van een Belgische diplomaat en woonde tot haar vijfde in Japan. Daarna verkaste ze onder meer naar China, de VS en Laos. Toen ze zeventien was kwam ze naar Brussel met het oog op haar studies Romaanse filologie.
  
Brussel zat haar toen verre van gegoten, vooral doordat Japan haar te zeer was blijven aankleven. Dat ze ook in het land van de rijzende zon niet kon aarden, daar kwam ze achter, toen ze er op haar eenentwintigste een stage deed als vertaler-tolk in een multinational en met haar neus op de Japanse bedrijfscultuur werd gedrukt. De opoffering en discipline die er van werknemers werd verwacht, alsook de dienende rol van de vrouw waren aspecten van de Japanse arbeidsethiek waar Nothomb het moeilijk mee had. Aan deze episode – zelf spreekt ze van een professioneel fiasco – wijdde ze in 1999 haar roman Met angst en beven, die werd bekroond met de Grand Prix du Roman van de Académie Française.
 
Debuteren deed ze zeven jaar eerder met Hygiëne van de moordenaar (1992). Dit was het begin van een blijvende samenwerking met de Franse uitgeverij Michel Albin. Amélie Nothomb schrijft afwisselend in Brussel en Parijs en legt zichzelf daarbij een strikte discipline op – iets van Japan zit haar kennelijk nog in het bloed: elk jaar brengt ze aan de vooravond van de rentrée littéraire in Frankrijk een boek uit, maar voor elke roman die verschijnt, zijn er ook twee manuscripten die ze niet voor publicatie vatbaar acht.
 
In 2019 kwam Nothomb met Soif (Dorst) naar buiten, het Jezusboek dat al jarenlang in haar lag te sluimeren. Het is geen zedenkomedie of wrang-geestige parabel, zoals we van haar gewoon zijn. Dorst geeft weer wat er door het hoofd gaat van de door haar gecreëerde Jezusfiguur tussen het moment van zijn proces en zijn verrijzenis.
 
Het proces is een ware schertsvertoning. De mensen die Jezus met zijn wonderen heeft gered, komen er tegen hem getuigen. Zo beklaagt de voormalige blinde zich over de lelijkheid van de wereld die hij nu noodgedwongen aanschouwt en neemt het bruidspaar van Kana het Jezus kwalijk dat hij het water pas in wijn veranderde, toen hun huwelijksfeest al uren aan de gang was.
 
Wanneer hij aan het kruis is genageld, een straf voor de schandelijkste misdaden, beginnen opstandige gedachten hem parten te spelen. Zo wijst hij ter elfder ure het idee af van zijn bloed dat wordt vergoten ter vergeving van de zonden. Want hoe zou zijn terechtstelling een verzoening kunnen zijn voor wat dan ook? En hoe kan God voor het goede en voor liefde staan, en tegelijk zijn zoon blootstellen aan zo’n wrede en vernederende dood? Als zijn vaders liefde voor de schepping zo’n buitensporige opofferingsgezindheid heiligt, dan is diens liefde pervers, concludeert Jezus.
 
Daarenboven beseft hij dat hij zelf ook boter op het hoofd heeft. Want door zich altijd naar Gods draaiboek te hebben geschikt en tot dusver deemoedig zijn kruisdood te hebben aanvaard, is hij een uithangbord geworden van het katholieke geloof en draagt hij bij tot de cultus van verheerlijking waartoe zijn dood en verrijzenis onherroepelijk zullen leiden. De gedachte dat hij verantwoordelijk is ‘voor de grootste en verderfelijkste misvatting uit de geschiedenis’ begeleidt hem bijgevolg naar zijn einde.
 
Jezus raakt in Dorst meermaals de kwalijke gevolgen aan van Gods minachting voor het lichaam – de schrijfster heeft overigens door haar streng katholieke opvoeding ook last gehad van het dedain voor lijf en leden, zoals dat door het christendom wordt gepredikt. Net als zijzelf heeft haar Jezus mettertijd zijn lichamelijkheid weten te omarmen, want dankzij zijn lichaam heeft hij gevoeld wat leven is. Allereerst heeft het hem namelijk in staat gesteld om Maria Magdalena lief te hebben. En daarnaast dankt hij aan zijn lichaam ook de haast mystieke ervaring die extreme dorst bij hem oproept.
 
Onder katholieken die rigide in de leer zijn, apprecieert niet iedereen ‘het evangelie’ van Amélie Nothomb, zo heeft de schrijfster gemerkt aan de haatbrieven die ze ontvangt. De monologue intérieur van Jezus, geserveerd ‘à la sauce Nothomb’, eigenzinnig dus, en gelardeerd met een dosis humor en een vleugje satire, viel wel in de smaak bij de Académie Goncourt, al bleef het bij een nominatie voor de meest prestigieuze Franse literatuurprijs.
 
Of haar Jezus overtuigt? Zijn inzichten zijn zeker verrassend en soms ook inspirerend, maar het charisma van een ware profeet ontbeert hij. Hij is dan ook slechts een mens, weliswaar niet zomaar de eerste de beste, maar toch een ietwat te weinig doorleefde figuur, wiens kijk op angst, pijn, liefde, geloof, verontwaardiging en woede te steriel blijft, om echt te beklijven.
 
Amélie Nothomb: Dorst, Xander, Amsterdam 2020. 171 p. ISBN 9789401612319. Vertaling van Soif door Marijke Arijs. Distributie L&M Books 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri