Nederlands proza

BOEKEN NR. 8, SEPTEMBER 2020

Frida Vogels: De vader van Artenio

door Jooris van Hulle

Frida Vogels schreef al eerder over haar Italiaanse schoonfami in haar romans en dagboeken. Met de korte roman De vader van Artenio voegt ze er een intimistisch en met tederheid beladen portret van haar schoonvader Salvatore De Matteis aan toe. In 1905 overlijdt diens vader en als oudste zoon – hij is dan twaalf jaar oud - moet hij het ouderlijke bedrijf in San Severo verder draaiende zien te houden. Salvatore wordt wijnbouwer, hij moet gaandeweg zijn droom, het socialisme ingang te doen vinden in Italië, opgeven (‘In Italië zal het nooit mogelijk zijn het privébezit af te schaffen’), hij trekt zich terug uit de politiek en wijdt zich uitsluitend aan zijn wijngaard. In 1929 huwt hij en krijgt in 1930 een zoon, Artenio, ‘dat wil zeggen Arte en Genio, Kunst en Genie’.    
In 1954 ontmoet Frida Vogels Ennio (zo noemde Artenio’s moeder haar zoon) in een studentenhuis in Milaan. Ze worden een koppel en moeten zeker in het begin van hun relatie optornen tegen de strakke en vastgeroeste gewoontes in Zuid-Italië: het past gewoonweg niet dat Ennio zijn geliefde al zou mee naar huis brengen, vooraleer ze ook echt verloofd en/of getrouwd zijn. Het is vader Salvatore die uiteindelijk het pad effent. In de herinneringen van Frida Vogels, die mede bepaald worden door de memoires die Salvatore zelf op papier heeft gezet, komt de figuur van haar schoonvader echt tot leven: hoe hij binnen de familie altijd als een achterlijke boer werd gezien en behandeld (bij de gezamenlijke familiemaaltijden wordt hij steevast naar de keuken verbannen), hoe hij in ’63, zes jaar voor zijn dood, een reis heeft gemaakt naar een aantal grote Italiaanse steden (‘Het grotestadsleven trekt me aan. Het intellectuele leven. Boeken. Lezingen. Theatervoorstellingen. Concerten’)…
 
Uit de notities van Vogels spreekt een zekere schroom en terughoudendheid:
 
‘ik weet nog steeds niet wat ik daarvan moet denken, of anders gezegd, of ik het gedaan heb omdat ik er behoefte aan voelde of dat ik bezig ben geweest om literatuur te maken’.
 
Dat is ook het geval ook waar het de houding van haar man, Ennio, tegenover zijn vader betreft. Aan het slot staat deze bedenking van Vogels die Salvatore ten voeten uit tekent:
 
‘hij heeft zijn leven lang geprobeerd zichzelf en zijn ideaal trouw te zijn, heeft daarmee veel vijanden gemaakt, en is ten slotte alleen gebleven. Zijn boek is het boek van een man die probeert zijn rug recht te houden.’
 
Dat heeft Frida Vogels, hoe moeilijk zij het ook heeft gehad echt contact te krijgen met de familie, ook begrepen.
 
Frida Vogels: De vader van Artenio, Van Oorschot, Amsterdam 2020, 100 p. ISBN 9789028220065. Distributie Elkedag Boeken 

deze pagina printen of opslaan