Letterkunde

BOEKEN NR. 9, OKTOBER 2020

Cas van Houtert: Dichters leiden de dans. Liefde in de middeleeuwen

door Lisanne Vroomen

Cas van Houtert schreef al eerder historische non-fictie met zijn biografie van Frederik II (Het weergaloze bestaan van keizer Frederik II – IJzer, 2016) en de thematische geschiedenis Middeleeuwers tussen hoop en vrees (IJzer 2015). Met Dichters leiden de dans. Liefde in de middeleeuwen geeft hij een vervolg aan zijn boek De kerk waakt in de slaapkamer (IJzer 2019). Zoals de titels suggereren geeft hij in het eerste deel zicht op opvattingen over liefde in de middeleeuwen vanuit een kerkelijk standpunt, terwijl te verwachten valt dat in zijn nieuwste boek juist de visie op liefde in literatuur centraal staat. Het is dat Van Houtert zijn boek in de twaalfde eeuw laat beginnen, anders zou je kunnen stellen dat hij de concurrentie aangaat met Herman Pleij, die eerder dit jaar Oefeningen in genot. Liefde en lust in de late Middeleeuwen liet verschijnen    

Het eerste wat opvalt aan Dichters leiden de dans is dat het boek ontzettend lekker leest. De schrijfstijl van Van Houtert zorgt ervoor dat je in het boek gezogen wordt en verder wilt lezen, alhoewel het grammaticaal niet altijd klopt. Het is een grote verdienste om het verleden op deze manier tot leven te brengen. Er zijn maar weinig non-fictie auteurs die dit gegeven zijn. Van Houtert kan op dit vlak vergeleken worden van Bart Van Loo en Frits van Oostrom.
 
Helaas houdt de vergelijking met deze grote namen bij de schrijfstijl op. Ik mis in het boek vooral een kader om duidelijk te maken wat de doelstelling is. Waar gaat het boek nu over? Wat wil de schrijver duidelijk maken over liefde in de middeleeuwen? In plaats van de verhalende inleiding had ik graag een meer informatieve inleiding gezien waarin de these van het boek duidelijk wordt gemaakt. Waar wil de schrijver het over hebben? Welke periode? Welke regio? Welke casussen gebruikt hij hiervoor en waarom? Gaat het om literatuurgeschiedenis en het beeld van de liefde in hoofse romans, liederen en andere literaire teksten? Of gaat het om een geschiedkundig werk en de omgang met een concept als liefde in de hogere stand? Een concept als ‘liefde in de middeleeuwen’ is te groot om in 450 bladzijden besproken te worden en het afbakenen van het onderwerp is dus onontbeerlijk.
 
Door het ontbreken van afbakening en these mist het boek focus. De verschillende hoofdstukken zijn losse flodders waarin geen rode draad zit én die niet altijd verband houden met de titel van het boek. Het begint inderdaad met dichters, zoals hertog Willem IX van Aquitanië, verschillende troubadours en Chrétien de Troyes. Meeslepend beschrijft Cas van Houtert leven en werk van deze dichters. Vervolgens laat de schrijver zich meesleuren door politiek. Hij wijdt uit over Eleonora van Aquitanië en vervolgens over keizer Frederik II. Hij gaat maar liefst drie hoofdstukken in op de Heilige Roomse Keizer Frederik II, waarvan alleen in het laatste hoofdstuk specifiek aandacht is voor zijn geliefden. We lezen veel over strijd, kruistochten, huwelijkspolitiek en buitenechtelijke kinderen. Maar wat zegt dat over liefde in de middeleeuwen? En hoe houdt dit verband met de dichters die de dans leiden? Frederik II is sowieso de favoriet van Cas van Houtert, zoals blijkt uit zijn biografie over deze keizer. Het moet ook zeker gezegd worden dat hij er goed en gepassioneerd over kan schrijven.
 
Na zijn politieke en geschiedkundige uitspatting komt Van Houtert weer terug bij de literatuur met de Decamerone van Boccaccio, The Canterbury Tales van Chaucer en last but not least De stad der vrouwen van Christine de Pisan. Van Houtert geeft interessante samenvattingen van deze werken die zeker prikkelen om ook het origineel (opnieuw) te lezen, maar hier is helaas weinig bespiegeling. De auteur geeft niet weer wat deze werken ons kunnen vertellen over liefde in de middeleeuwen. Het boek blijft hangen bij de feiten en neemt niet de stap naar interpretatie. Daardoor blijft het gissen naar wat Van Houtert wil laten zien of wil aantonen met zijn werk. Als er al een interpretatie wordt gegeven, gaat die volgens mij te ver. Zo wordt Christine de Pisan neergezet als de eerste feministe, wat een anachronisme is.
 
Cas van Houtert heeft zeker schrijftalent, en kan mooi en meespelend vertellen over het verleden. Dat maakt het gebrek aan een rode draad in het verhaal en het gebrek aan een interpretatieve laag des te spijtiger. Hier was veel meer te halen geweest en dat is iets dat ik niet alleen de auteur aanreken, maar zeker ook de redacteur. Zoals andere schrijvers laten zien hoeven een duidelijke afbakening en een interpretatieve laag niet ten koste te gaan van de leesbaarheid van het boek.
 
Cas van Houtert, Dichters leiden de dans. Liefde in de middeleeuwen, IJzer, Utrecht 2020, 444 p. ISBN: 9789086842032. Distributie EPO

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri