Vertaald proza
BOEKEN NR. 10, NOVEMBER 2020
Kiran Millwood Hargrave: De vrouwen van Vardø
door Kris van Zeghbroeck
Het eiland Vardøya in de Barentszzee grenst aan het uiterste
noordoosten van Noorwegen, boven Finland, met zicht op de Russische kust. De
culturele diversiteit van het Noorse eiland werd traditioneel gekleurd door Noren,
Samen en Finnen. Vandaag is het eiland verbonden via een zeetunnel en ‘snelweg’ (E75) met Europa tot
in Kreta, maar het was eeuwenlang een zeer moeilijk te bereiken uithoek van
Noorwegen.
Wel is het eiland van strategisch belang, getuige het Vardøhus-fort,
dat sinds het begin van de veertiende eeuw bestaat. Dat maakte van het daarrond
gegroeide vissersdorp Vardø een handelspost met Rusland en een administratief centrum
waar recht gesproken werd in Finnmark. Zo werd Vardø een opvallende Scandinavische
brandhaard van de zeventiende-eeuwse heksenvervolging.
Honderdveertig rechtszaken en negentig heksenverbrandingen eisten een
bijzonder hoge tol. Ze pasten voor een groot deel in de onderdrukking van de (semi-nomadische)
Samen, maar ook Noorse vrouwen werden het slachtoffer. Vandaag is het Steilneset
Memorial (zie beneden) op Vardøya een stille getuige van het historische leed: een
in textielcocon gevatte, spits toelopende loopbrug met kleine verlichte
vensters voor elk slachtoffer, waarop een glazen door ‘rechters’ gespiegelde
martelkamer aansluit.
De Britse jeugdauteur, dichter en toneelschrijver Kiran Millwood Hargrave gebruikte de historische
achtergrond van de heksenprocessen in Vardø uit 1621 voor haar historische
roman The Mercies (2020, De vrouwen van Vardø). Wanneer op kerstavond 1617 een
plotse allesvernietigende storm de hele vissersvloot opslokt, blijven enkel nog
vrouwen over op het eiland. Naar best vermogen passen die zich aan om te
overleven en in het levensonderhoud te voorzien.
Enkele jaren later landt de streng gelovige beambte Absolom Cornet
op het eiland, met als opdracht de ‘natuurlijke orde’ te herstellen. De
gemeenschap van sterke onafhankelijke vrouwen is in zijn ogen een goddeloze
plek doordrongen van het satanische kwaad. Ursa, de jonge, stedelijke bruid van
Cornet is sterk onder de indruk van de vrijgevochten vrouwen en sluit
vriendschap met de jonge Maren Magnusdatter, die in de kerststorm haar vader,
broer en verloofde verloren heeft.
Afwisselend treden beide vriendinnen op als verteller van een verhaal dat inzet op sterke vrouwelijke personages die runen, poppen en talismannen uit de cultuur van de Samen vermengen met christelijke rituelen. De patriarchale maatschappij heeft de macht om hun samenleving te ontwrichten, maar die onderdrukkende macht getuigt in de eerste plaats van de angst van mannen voor zelfredzame vrouwen.
Kiran Millwood Hargrave: De vrouwen van Vardø, Orlando, 2020, 335 p. ISBN 9789493081628. Vertaling van The Mercies door Mijke Hadewey van Leersum. Distributie Elkedag Boeken 
deze pagina printen of opslaan