Vertaald proza

BOEKEN NR. 10, NOVEMBER 2020

Mario Vargas Llosa: Het feest van de Bok

door Hugo van Hoecke

Hoe betovert een gek de massa? Dat is de vraag waarover de auteur in dit grotendeels authentieke relaas zich buigt. Of in een ietwat minder provocerende taal: hoe kan men de structuren begrijpen van een autoritair regime? Het regime in kwestie is dat van dictator Trujillo, die van 1930 tot 1961 de Dominicaanse samenleving terroriseerde. Door zijn hypnotiserende persoonlijkheid en charismatische uitstraling kon hij decennia lang een politieke praktijk handhaven die gebaseerd was op manoeuvres, intriges en repressie. De auteur concentreert zijn aandacht op twee levensgrote vragen: hoe kunnen dictators ontsporen, maar veel meer nog: hoe kan het gebeuren dat een volledige samenleving zulke ontsporing accepteert?    

In Het feest van de Bok analyseert hij zorgvuldig de ingrediënten daarvan: mensen laten zich leiden door vooroordelen, mythen en impulsieve emoties, macht boezemt angst en wantrouwen in en creëert een diepgewortelde angst voor het opnemen van eigen verantwoordelijkheid, de zekerheid van een gruwelijke dictatuur wordt verkozen boven de angst die de vrijheid oproept. Vargas Llosa's roman voert dus de bruut Trujillo op om eigenlijk een psychoanalyse te etaleren van de macht in haar betovering en haar perversiteit. De schrijnendste uiting daarvan is terug te vinden in de houding van generaal Ramán, een der topfiguren van het Trujillo-regime: hij treedt toe tot een samenzwering tegen de dictator, heeft alle troeven in handen om na de moord op Trujillo het roer om te gooien, maar laat besluiteloos de kans aan zich voorbijgaan, wetend nochtans dat hij daarmee zijn eigen doodvonnis tekent -- de conditionering woog hem te zwaar.
 
Voor deze deels historische, deels psychologische roman heeft de auteur heel wat originele bronnen geraadpleegd. Zijn verhaal sluit nauw aan bij de feiten zoals die zich hebben voorgedaan, alleen heeft hij zich de vrijheid veroorloofd een van zijn drie gekruiste verhaallijnen te wijden aan de gefingeerde figuur Urania, een vrouw die in de dictatuur zeg maar tot object werd gedegradeerd en nu na veertig jaar naar de Dominicaanse Republiek terugkeert om met haar verleden in het reine te komen. De onderliggende idee is: een confrontatie met het verleden moet leiden naar catharsis, zowel voor Urania op persoonlijk vlak als voor de samenleving op het breed maatschappelijk niveau.
 
Met deze indringende analyse van de mechanismen waarmee een dictator zich handhaaft aan de macht, heeft de auteur uiting gegeven aan zijn grondige afschuw van wat de innerlijke en uitwendige vrijheid van het individu belaagt, en tegelijk een historische episode geactualiseerd die tot de duisterste behoort van de recente Latijns-Amerikaanse geschiedenis. Een boek dat naar de keel grijpt.
 
Mario Vargas Llosa: Het feest van de Bok, Meulenhoff, Amsterdam 2020, 445 p. ISBN 9789029094092. Vertaling van La fiesta del Chivo door Arie van der Wal. Distributie Lannoo

deze pagina printen of opslaan