Vertaald proza
BOEKEN NR. 11, DECEMBER 2020
Claudio Magris: Gekromde tijd in Krems. Vijf verhalen
door Inge Lanslots
Claudio Magris (1939) behoeft eigenlijk geen voorstelling
meer, maar zijn veelzijdigheid kan maar niet voldoende benadrukt worden. De
auteur staat alom bekend als een expert in de moderne Duitse literatuur en de
Habsburgische cultuur, maar ook als columnist met bijdragen over een brede
waaier onderwerpen waarin hij heldere, geëngageerde standpunten inneemt, wat
hij ook deed toen hij in de Italiaanse senaat zetelde (1994-1996). Dat
engagement weerspiegelt zich ook in zijn literaire werken, romans, korte verhalen
en theater, waarin de auteur essayistische elementen verweeft. Met zijn werken verkent
Magris dus steevast de grenzen van het genre waarin ze zich lijken te plaatsen.
Grenzen staan overigens ook inhoudelijk centraal en roepen genuanceerde vragen
rond identiteitsconstructie op. Magris focust hierbij graag op de rijke
geschiedenis van Midden-Europa, in het bijzonder de Joodse cultuur. Magris
daagt zijn lezer telkens uit met zijn immer complexe, genuanceerde teksten,
waarin de lezer zich een weg moet banen. Een heuse uitdaging die leidt tot een
rijke leeservaring.
De auteurs aanpak is opnieuw prominent aanwezig in zijn korte maar
bijzonder sterke verhalenbundel Gekromde
tijd in Krems. Magris mixt moeiteloos de problematisering van grenzen en
identiteit met het thema van de liefde, zijn fascinatie voor de zee en Triëst.
In elk van de vijf korte verhalen blikt een ouder personage terug op zijn leven
terwijl die zich tevens afvraagt welke zijn plaats is in het heden en de
toekomst. ‘Overigens was de hele ouderdom een kwestie van oprukken om terug te
trekken: je begaf je op onbekend terrein om je te onttrekken aan de
werkelijkheid die je van alle kanten belaagde, venijnig en opdringerig’,
besluit de rijke industrieel in ‘De portier’, die probeert zich overbodig te
maken in het leven dat hij heeft opgebouwd. In ‘Muzieklessen’ lijkt de rol van
een maestro wel te zijn overgenomen door een van zijn eerste leerlingen en in ‘Exterieur
Dag - Rosandravallei’ kan een overlever van de Grote Oorlog zich maar niet herkennen
in de verfilming gebaseerd op zijn leven. Het hoofdpersonage van ‘De prijs’,
een auteur, zou zich liefst zo ver mogelijk houden van de literaire wereld
waarin hij zich steeds minder thuis voelt. Wellicht een knipoog naar de auteur
zelf…
‘Gekromde
tijd in Krems’, het centrale verhaal dat vertrekt vanuit die Oostenrijkse stad
aan de Donau, gaat wellicht het meest in op het thema van de ongrijpbare tijd
dat, gebald, als volgt kan worden samengevat: ‘Toekomstige en verleden tijden,
één enkel punt, één enkele tijd… Een infinitief in de tegenwoordige tijd?’ Tijd
is altijd fluïde: verleden, heden en toekomst vloeien steeds in elkaar over.
‘De waarheid
kennen, beleven. Het leven dat echt is, authentiek, doortrokken van betekenis;
dat ook beleefd wordt in de tijd, de tijd verlicht door een waarde die door
niets of niemand kan worden vernietigd en ook niet wordt aangetast door het
vallende zand in de zandloper, die meteen wordt omgedraaid en altijd weer vol
is op het moment dat hij leeg leek. Altijd, betekent dat leven of sterven? Het
glas van de zandloper gloeit en kleurt in het licht dat erdoorheen schijnt,
goud roestbruin licht als de zandloper vol is en bleek geelroze als hij
leegloopt.’
In
dat derde verhaal stapelen literaire, filosofische en wetenschappelijke
referenties zich op, gaande van Alice in
Wonderland en Svevo’s Il vecchione
tot Amundsen en veldentheorieën. In het verhaal ontspint zich een discours dat
de tijd als het ware stillegt. Bij monde van hun verteller moeten personages niets
hebben ‘van eerder en later en waardering had voor de macht van de hippocampus,
dat wispelturige, tussen de hersenkwabben genestelde zeepaardje, over Chronos,
de Tijd, een afgezette vorst die op zijn troon zit als op een gammele stoel’.
Magris’ intertekst lijkt vanzelfsprekend subtiel ironisch, zijn teksten bieden een
vloeiend doch complex meanderend discours, dat Linda Pennings bijzonder knap
vertaalt.
Claudio
Magris: Gekromde tijd in Krems. Vijf verhalen, De Bezig Bij Amsterdam 2020, 96 p.
ISBN 9789403110912. Vertaling van Tempo curvo a Krems door Linda Pennings.
Distributie Standaard Uitgeverij
deze pagina printen of opslaan