Nederlands proza
BOEKEN NR. 11, DECEMBER 2020
Marieke Lucas Rijneveld: Mijn lieve gunsteling
door Tom Rummens
Hoe
schat je de hooggespannen verwachtingen in, nadat je als Nederlandse, 29-jarige
debutant een geweldige eerste roman schreef en daarmee zomaar eventjes de International
Booker Prize won? Hoe vermijd je dat het dan al nooit meer beter wordt? Door,
zoals Marieke Lucas Rijneveld net gedaan heeft, een roman te schrijven die
gewoon nog beter is. Mijn lieve gunsteling
is een onwaarschijnlijk boek, waarin Rijneveld er op meesterlijke wijze in
slaagt haar bijzondere signatuur nog verder te ontwikkelen. Het resultaat is een boek als een mokerslag, met de taal
zelf in een onvergetelijke hoofdrol.
Opnieuw neemt Rijneveld ons mee naar het boerenbestaan in
Nederland, anno nu. We kruipen in het doodzieke hoofd van de plaatselijke
veearts. Die ontwikkelt een al te grote interesse in de veertienjarige dochter
van de koeienboer. Het meisje is aanvankelijk geflatteerd, ze groeit op zonder
al te veel liefde. Maar hoe langer hoe meer wordt duidelijk dat de veearts een
regelrechte pedofiel is, dat de situatie in ijltempo volledig ontspoort en dat
het meisje er aan onderdoor zal gaan.
Het is een gekend verhaal, Nabokov heeft het met Lolita al een keer geschreven. Maar
Rijnevelds fenomenale fascinatie voor de taal maakt van dit boek een
leeservaring die onmogelijk met iets anders te vergelijken valt. In
tweeënveertig korte maar heftige hoofdstukken neemt ze je mee in het hoofd van
de veearts. Het zijn lange zinnen, sommige nemen verschillende pagina’s in
beslag, ze doen naar adem happen, ze slingeren en kronkelen door het
geperverteerde hoofd van een pedofiel.
Er ontstaan twee werelden. Die
van de veearts, opgesloten in een ongelukkig huwelijk, een vat vol onvervulde
verlangens. Een man die heel goed weet dat wat hij doet niet door de beugel kan,
maar die doodziek is en niet op tijd op zichzelf ingrijpt. Geflankeerd,
bovendien, door een echtgenote die vrij snel doorheeft dat er iets niet in de
haak is maar die ook al niets doet. Er moet immers voor een carrière gezorgd
worden, veearts ben je niet zomaar. Een tweede wereld is die van het meisje. Alles
ontluikt, haar gender is fluïde, ze zoekt en ontdekt, ze valt en staat op, ze
is kwetsbaar en sterk tegelijk zoals alleen jonge mensen kwetsbaar en sterk
tegelijk kunnen zijn. Maar ze wordt overmeesterd. Ze is een vogel voor de kat
en zal in geen tijd verworden tot een anorectische schim van zichzelf.
Mijn
lieve gunsteling is een genadeloos boek. Het is geen pretje om mee te gaan
in dat doodzieke hoofd, om de onafwendbaarheid te voelen. De taal smaakt naar
bloed, op de boerderij is alles net een tikkel echter en harder dan in de rest
van de wereld, dat gevoel weet Rijneveld perfect te capteren. Ze benoemt weinig
dingen letterlijk en toch weet je precies wat er gebeurt. Nog meer dan het
verhaal zelf is het die onwaarschijnlijk sterke taalbeheersing, die je naar
adem doet happen.
Marieke Lucas Rijneveld: Mijn
lieve gunsteling, Atlas/Contact, Amsterdam 2020, 363 p. ISBN 9789025470142.
Distributie VBK België
deze pagina printen of opslaan