Nederlands proza

BOEKEN NR. 1, JANUARI 2021

Jeroen Olyslaegers: Wildevrouw

door Tom Rummens

In Wildevrouw neemt Jeroen Olyslaegers ons mee naar het Antwerpen en Amsterdam van de zestiende eeuw, meer bepaald naar 1566, het jaar van de beeldenstorm die uiteindelijk zou leiden tot de tachtigjarige oorlog. Het verhaal draait om Beer, een vervloekt man die tot drie keer toe zijn vrouw verloor in het kraambed. Slechts één van zijn kinderen overleefde de miserie. Het is Ward, een zoon, maar wel een heel bijzondere, want hoewel hij in mentaal en moreel opzicht superieur is en met ontzag bekeken wordt, ziet hij eruit als een wilde.    

Beer blikt terug op zijn Antwerpse jaren vanuit zijn nieuwe woonplaats, Amsterdam. Daar baat hij een herberg uit, de plek bij uitstek waar heel de wereld samenkomt, en waar hij op een zolderkamertje de ‘wildevrouw’ verstopt, een Inuït die als een soort geheime bezienswaardigheid fungeert. Mensen komen speciaal naar de herberg in de hoop haar te kunnen bekijken, maar eigenlijk leren we haar nauwelijks kennen. Zij zou wel eens het mysterie kunnen zijn, het onbegrijpelijke, de kracht die alles bepaalt maar die we niet kunnen verklaren.
 
En van dat soort geheimen wemelt het in dit magistrale boek, dat veel meer is dan een historische roman. Want Olyslaegers heeft dan wel een heel pak research gedaan naar het Antwerpen van die tijd en de historische context, maar in plaats van die kennis zomaar te etaleren, gebruikt hij ze vooral om een goed verhaal te vertellen. Met Beer en zijn genootschap als genadeloos energieke ritmesectie. Zij maken, in de herberg die Beer ook in Antwerpen uitbaatte, de dienst uit. Jeroom, de blinde verhalenverteller, Hugo, de boekhandelaar, en de ‘Schrale,’ die als een soort nar fungeert. Het lijkt niet voor niets een schilderij van Brueghel. De hele wereld komt voorbij in de Antwerpse kroeg. Een wereld die uit elkaar valt, want we bevinden ons dan wel midden in de zogenaamde Gouden Eeuw, maar aan dat liedje komt stilaan een eind, de eerste barsten worden stilaan zichtbaar. Vanuit Amsterdam blikt Beer, obsessief en vaak bevangen door een teveel aan drank, terug op een woelige periode, die achteraf een kantelpunt in de westerse geschiedenis zou blijken te zijn. Dat is het fascinerende aan Wildevrouw: het boek speelt zich af op een van de boeiendste momenten van de geschiedenis, maar dat is slechts kennis achteraf. Op het moment dat de evoluties zich voltrokken, wist niemand eigenlijk wat er aan de hand was.  
 
Tel daarbij het feit dat de zestiende-eeuwse realiteit heel wat parallellen vertoont met de tijd van nu. Alleen al het feit dat mensen te lijden hebben onder een veel te strenge winter, waardoor ze hun tijd vooral binnenshuis moeten doorbrengen, het sociale leven zo goed als stilvalt, en er toenemende onzekerheid ontstaat over wat de toekomst brengen zal, zou een metafoor kunnen zijn voor wat we vandaag meemaken – helaas niet door een strenge winter. Soms is het verleden nog de meest treffende spiegel om naar de toekomst te kijken.  
 
Wildevrouw is een feest van een roman. Olyslaegers’ taal is een spons die alles opzuigt: de tijdsgeest, de menselijke driften, de angsten en verlangens van die kleine wezens die rondlopen op de aardbol en slechts hun best kunnen doen, en die we mensen noemen. In Wildevrouw wringt hij die spons uit in onze gulzige monden, en doet hij ons beseffen dat we, op een dun laagje vernis na, nog geen haar veranderd zijn.  
 
Jeroen Olyslaeghers: Wildevrouw, De Bezige Bij, Amsterdam 2020, 415 p. : ill. ISBN 9789403113012. Distributie Standaard Uitgeverij 

deze pagina printen of opslaan