Poëzie

BOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2021

Anne Vegter: Big data

door Hamide Dogan

Big data van Anne Vegter, voormalig Dichter des Vaderlands, is een drieluik, onderverdeeld in ‘Hoe Europa doen (Interview)’, ‘Big data (Gedichten)’ en ‘Medea 2.0 (Monoloog)’. Deel een, het verhaal van de Zuid-Afrikaanse dichter Ingrid Jonker en deel drie, Medea, omsluiten het middelste deel dat autobiografisch is. Hierin dicht Anne Vegter over haar relatiebreuk.   

Big Data
is een spannende bundel om te lezen. De boosheid van de spreker spat ervan af. Ook de vorm is gewaagd. Het eerste deel wijkt nogal af van de rest. Waar Vegter in deel twee en drie speelt met de taal, originele beelden creëert die je wel voelt, maar niet meteen kan plaatsen, schrijft ze in het eerste deel haast in spreektaal is. In heldere prozazinnen vertelt Ingrid Jonker over haar reis naar Europa en over haar moeizame relatie met mannen die zijn oorsprong vindt in de relatie met haar vader:
 
‘Ze zeggen dat verledens schuld hebben.
Ik had inderdaad een vader die ik echt niemand zou toewensen.
Eentje die nooit te beroerd was om mij te ontmoedigen. <br /> Hij was het soort mislukte Afrikaanse schrijver van wie niemand nog een titel weet.
Dus die had de pest in dat ik zomaar floep beroemd werd met mijn gedichten.’
 
De relatie met haar vader is een voorbode van haar problematisch relatie met Jack Cope en met haar minnaar André Brink. Uiteindelijk eindigt Jonker in een kliniek.
 
‘Toen ging ik naar de kliniek, misschien voor Breyten.
Ik neem dit niemand kwalijk.
Ik wilde zelf ook want ik moest van mezelf almaar dood.’
 
We weten dat Ingrid Jonker niet lang nadat ze uit de kliniek kwam door zelfverdrinking in zee om het leven is gekomen.
 
‘Weg met Ingrid Jonker.
Ek dag ek sal neerstort in die berge.
De dood opent zijn grote bek en mijn vliegtuig vliegt naar binnen.
Dan heeft ie me eindelijk te pakken.’
  <br /> Het middelste deel van de bundel is niet zo eenduidig als het relaas van Ingrid Jonker. Hier laat Vegter de prozataal los en wordt het ook meer poëzie met beelden die om een actieve lezer vragen:  
 
‘baby, die van zichzelf doorlatend is
zien jullie dat er ook een boomklever in me schuilt
het geheugen van de rug
die onrustige adem is je bloedcadeau
je heet de achterste wolvendoder
het tikken van je vierde wereld.’ <br /> 
Zoals de dichter zelf naar ‘de oorsprong van de leugen’ zoekt, zoekt de lezer mee in de meerduidige zinnen. Ook in dit deel van de bundel is de relatie met de man uiteindelijk een teleurstelling. De vrouw en haar zoons zijn verlaten voor een andere vrouw.
 
‘ik zeg het niet graag, maar de zee is eerlijk
even tussen de vader en mij, vanwege het onderzoek:
had ik je nou betrapt op een aanloop <br /> ging jij nou heimelijk springen
diep onder jou kleurt de zee van licht naar schuld, een noodsprong’
 
De boosheid en het rauwe verdriet spatten ervan af:
 
‘voor de hallelujaman en zijn drie kleine dames, bruinharigen met zorgbehoeften,
herhaal ik:
ik ruk mijn haren uit, ik ben het vlot, ik drijf op oude kranten en een vork trekt mijn  
           gezicht los’
 
De titel Big data staat voor alle data die een relatie in zich draagt, maar het woord ‘big’ staat ook letterlijk voor een big, de man als een jong varkentje. <br /> 
‘dat wordt tollen deze week, je staat op schijf en we zijn blij voor je, topbig
je hebt de dagprijs gewonnen. moet gezegd klapvee had z’n bedenkingen, <br /> 
de zeugen zuchtten maar er zaten extra beren in de zaal tijdens de algemene  
stemming, hoefjes op, dit is de dag. waarom staar je naar ons met die bek’
 
De elektriserende schrijfstijl wordt voortgezet in Medea 2.0, het dramatische derde deel waarin een moderne, wanhopige en wraakzuchtige Medea aan het woord is. De inzet hier zijn de kinderen:
 
‘de moeder die haar kinderen verloor
is die nog steeds een moeder’
 
Waar Medea haar kinderen offert om het verraad van haar Jason te wreken, trekt de spreker hier zichzelf aan haar eigen haren uit het moeras en kiest ervoor om net niet te verzuipen:
 
jason is lomp
jij bent berekenend
jason is een onnozelaar
hij wilde iets voor me regelen  
een hutje, voedsel, zorg voor de kinderen
jij liet me achter en eiste geen comfort
maar verdween op je tenen
de stilte in  
de weg naar voederplaats 2.0
benoem het cliché
er zijn weinig verschillen <br /> (perspectief van jason op medea)
je wilde niet zijn: man van
je wilde zijn: man
je wilde niet zijn: mijn man
je werd: haar man
niet weer een medea
o jawel
eentje die probeert haar kinderen op het nippertje te sparen’
 
Er valt heus wel iets af te dingen op de bundel, soms zijn de teksten vertellerig van toon, maar de levendigheid en speelsheid van de taal, waardoor je de hele bundel door het kloppende hart van de spreker voelt, compenseert alle minpuntjes en overstijgt ook het persoonlijke verhaal van Anne Vegter zelf.
 
Anne Vegter: Big data, Querido, Amsterdam 2020, 87 p. ISBN 9789021417257. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri