Vertaald proza

BOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2021

Heike Geißler : Seizoenarbeid

door Kris Velter

De Duitse Heike Geißler (1977) ontving voor haar eerste roman, Rosa, de Alfred Döblinprijs voor beste debuut in 2012. Vervolgens verschenen nog een verhalenbundel en een kinderboek. Wanneer de auteur niet meer rondkomt met freelance schrijven en vertalen, beslist ze om aan de slag te gaan bij Amazon in Leipzig, waar ze woont met haar man en twee kinderen. Oorspronkelijk begon Geißler aan de job uit financiële noodzaak, maar ze schreef later wel haar ervaringen neer in Seizoenarbeid, meteen ook het eerste boek van de auteur in Nederlandse vertaling.   
Geißler bekent: ze koopt ook boeken op Amazon. Weliswaar boeken die ergens anders niet te krijgen zijn. Andere boeken koopt ze er niet, ook niet als ze er goedkoper zijn of sneller geleverd kunnen worden. Ze zegt tegen haar moeder dat ze niet verplicht is om te kopen waar het het goedkoopste is. Haar moeder wijst meteen op de commerciële sterkte van het bedrijf:
 
‘Ik zei: Er is toch geen bevel of wet dat je het goedkoopste aanbod moet kiezen. Mijn moeder keek me onderzoekend aan alsof ze naging of ik dat ten eerste meende en of ik ten tweede misschien een rijke vrouw was geworden, die het zich kan veroorloven zulke dingen te zeggen.’
 
Seizoenarbeid is geen klassiek pamflet of non-fictieboek over de mensonterende omstandigheden bij Amazon. De aanklacht van Geißler is politiek en literair. Het is duidelijk, maar wordt niet door de strot geramd: elders kunnen aanklachten worden gelezen die veel striemender zijn. Heike Geißler wil uitdrukkelijk geen Günter Wallraff zijn.  
Het boek begint met een brief van de personeelsdienst van Amazon waarin de auteur wordt uitgenodigd voor een selectiedag in het distributiecentrum. Een sollicitatiegesprek is niet nodig: de toekomstige arbeider wordt verzocht een praktische proef af te leggen om te tonen hoe snel ze consumptiegoederen kan verpakken. Ze wordt aangenomen om de ploeg te versterken tijdens de kerstperiode en is aldus seizoenarbeider. Tijdens de opleiding, waarvoor de toekomstige werknemer uiteraard niet wordt betaald, krijgt Geißler meteen al een seksistische opmerking naar het hoofd geslingerd. Het is duidelijk:  
 
‘U bent, dat kan ik hier al toevoegen, een element op een lijst met borsten, paardenstaart en een bril.’
 
Het is het begin van een proces waarbij een mens zal worden gereduceerd tot een ding dat efficiënt handelingen kan uitvoeren, iemand die niet moet begrijpen maar weten. ‘Het gaat puur om uithouding, om aanwezigheid, om het omzetten van uw tijd en energie in geld.’ Tekenend voor de bedrijfsvoering is dat de werknemer geen telefoon mee naar binnen mag nemen. Indien dat wel gebeurt, wordt de simkaart uit de telefoon gehaald en wordt de telefoon zelf vernietigd. Er zou maar eens belastend materiaal naar buiten kunnen komen over de pijnlijke arbeidsomstandigheden van te slecht betaalde mensen.
 
Hoewel in Seizoenarbeid ook plaats is voor mooie aspecten van het leven, zoals verliefdheid, komt de klemtoon toch te liggen op het afmattende van het productieproces. Geißler past zich snel aan ‘de dynamiek van de postkapitalistiche arbeidsmarkt’ aan en werkt tot heel haar lichaam pijn doet. Ze wordt ziek, heeft hoge koorts en is enige tijd arbeidsongeschikt. Tot haar verbazing wordt ze niet aan de deur gezet. De arbeiders zijn op den duur zodanig afgestompt, hongerig en moe dat ze fouten maken en geen fut of tijd hebben om die fouten te herstellen. Het gevolg is dat de klant een beschadigd of verkeerd product krijgt toegestuurd. Maar geen probleem: het artikel kan worden geretourneerd. Het probleem wordt verschoven naar de klantendienst of de afdeling geretourneerde artikelen. En in de hoedanigheid van seizoenarbeider heeft Geißler nog maar een glimp opgevangen van de praktijken van Amazon. Ze werkt kort op een afdeling waar geen tijdelijke maar wel vaste werkkrachten aan de slag zijn en hier gaat het eraan toe hoe Geißler dacht dat het eraan toe zou gaan: er is keiharde concurrentie tussen afdelingen, het devies is: verpest ons gemiddelde niet.
 
Tussen het relaas van de werkzaamheden bij Amazon, verwijst Geißler naar auteurs, filosofen en sociologen: Ernst Bloch, Hannah Arendt, Gertrude Stein. Ze verwijst naar klassieke denkers over arbeid, zoals Paul Lafargue, maar last evengoed een pauze in om Friederike Mayröcker of Elfriede Jelinek te citeren. Helga Novak schrijft: ‘Omdat ik niets bezit, geef ik hem mijn/werk. HIJ is de werknemer./De werkGEVER ben ik.’ Een klassieke linkse opvatting, maar hier wel op de juiste plaats geciteerd. De boodschap van Seizoenarbeid is duidelijk: er scheelt iets met vele vormen van arbeid en zeker met de arbeid bij Amazon, een ‘hoogtepunt’ van efficiënte bedrijfsvoering ten voordele van de directie en de aandeelhouders en ten nadele van de werknemers.
 
Seizoenarbeid is uitgegeven bij de kleine maar kwalitatief erg sterke uitgeverij het balanseer – consequent geschreven zonder hoofdletters. Er wordt gepubliceerd wat goed is en dat levert erg uiteenlopende publicaties op: dichtbundels, proza, fotoboeken en graphic novels. Met het maatschappijkritische en tegelijk elegante literaire proza van Heike Geißler heeft het balanseer een sterk boek toegevoegd aan het fonds, een boek dat balanceert op de grens tussen essay, journalistiek verslag en autobiografie. Een boek dat aanklacht is maar ook literatuur. Seizoenarbeid is ook te koop via Amazon.
 
Heike Geißler: Seizoenarbeid, het balanseer, Gent 2020, 205 p. Vertaling van Saisonarbeit door Hannelore Roth. ISBN 9789079202751. Distributie EPO 

deze pagina printen of opslaan