Non-fictie
Stefan Hertmans, Hans Theys: Schmerzensmann V
door Erik de Smedt
In de inkomhal van de Bijlokecampus van de Hogeschool Gent
was eind 2007-voorjaar 2008 Berlinde De Bruyckeres sculptuur 'Schmerzensmann V'
opgesteld. Een beeld van lijden, geen man, geen vrouw, zonder hoofd, dat zich
bovenaan een oude gietijzeren paal vastklampt, er zelfs overheen gebogen hangt.
Twee zijden ellende. De wasbleke huid, waar het rood en blauw van bloed en
aders en kneuzingen doorheen schemert, contrasteert met de gitzwarte kleur van
de zuil. Wegens herhaald vandalisme moest de sculptuur voortijdig worden
verwijderd. Dit boekje zorgt in woord en beeld voor duiding en reflectie, geeft
achtergrond en context.
Stefan Hertmans peilt
in een geconcentreerd essay naar de anamorfose van het lijden: hoe het de mens
afzondert van de wereld, op zichzelf teruggooit, het vlees tot
spiritueel vlees maakt, "vlees dat bewustzijn heeft gedragen en dus ook
geleden heeft in de onvindbare ziel". Het lijdende lichaam wordt bij De
Bruyckere amorf (benen lijken in armen over te gaan, en torso in ledematen) en
anoniem. De afwezigheid van een hoofd en dus van oogcontact verhindert dat de
toeschouwer begrip projecteert en een zekere rust vindt in de vorm van een
meditatie. "De wonde die ons aanstaart is niets anders dan de wonde van
het kwetsbare bestaan zelf, als bestaansleer, als begrip van eindigheid die het
lichaam bestemt."
Hans Theys voert een indringend gesprek met de kunstenares,
die concreet ingaat op haar werkwijze, het gebruik van dekens of sokkels als
'verzachtende omstandigheid', de verwantschap en de eigenheid van de
verschillende 'Schmerzensmann'-sculpturen, de situering ervan tegenover andere
lijdensfiguren uit de kunstgeschiedenis, haar vroegere werk met dekens en
paarden en enkele biografische impulsen. Lachend maar terecht besluit Berlinde
De Bruyckere dit gesprek met de woorden "Je hebt niet alleen mijn werk,
maar ook de maker uitgebeend!". Er volgt op mooi wit papier een uitvoerige
katern met meer dan 20 foto's door Mirjam Devriendt van de
'Schmerzensmann'-reeks en daarmee verwante sculpturen, soms details en
verschillende aanzichten zoals het bij dit driedimensionale werk past. Die
foto's doen volop recht aan de kracht van De Bruyckeres werk. Zoals ze zelf
zegt: "mijn beelden zijn niet alleen hard. Ik zou ook willen dat ze een
vorm van troost of geborgenheid bieden."
Hier en daar in het boek
verspreid zijn er nog enkele zwart-witreproducties van qua motief of vorm
verwante schilderijen en beelden, tot uit de Griekse oudheid. Revelerend, zoals
heel dit boekje. Het kreeg een sober, maar sprekend kaft (kleur en textuur doen
denken aan bloed en oude dekens) en bevat de teksten ook in Engelse vertaling.
Het is in ons taalgebied zeldzaam dat een publicatie aan één kunstwerk wordt
gewijd, en nog zeldzamer dat het zó zinvol en aantrekkelijk gebeurt.
Stefan Hertmans, Hans
Theys: Schmerzensmann V, Tornado, [S.l.] 2008, 112 p. : ill. ISBN 9789079282036
Oorspronkelijk verschenen in De
Leeswolf 2008
deze pagina printen of opslaan