Non-fictie
BOEKEN NR. 4, APRIL 2021
Ariane van Suchtelen (red.): Vervlogen. Geuren in kleuren
door Christophe Van Eecke
De kunst van de Gouden
Eeuw blijft ons fascineren. Ze blijft ook een eindeloze bron van inspiratie
voor kunst- en cultuurhistorische onderzoek. Naar aanleiding van een
tentoonstelling in het Mauritshuis verschijnt deze catalogus over een wel zeer
bijzonder onderwerp: de rol van geur in de Nederlandse cultuur van de Gouden
Eeuw. Dat is bijzonder omdat geuren, in tegenstelling tot materiële cultuur, vluchtig
zijn. We kunnen ze niet vasthouden. Recepturen voor parfums kunnen worden
gereconstrueerd, maar hoe huizen, straten of het landschap roken: dat blijft
voor altijd buiten bereik.
Vreemd genoeg bevatten schilderijen uit de Gouden Eeuw, maar
ook een groot aantal materiële objecten zoals pomades of lederen handschoenen
(die in die tijd sterk moesten worden geparfumeerd omdat het leder werd bewerkt
met urine en andere stoffen die een enorme stank nalieten), heel veel sleutels
over hoe de wereld rook en hoe men met geur en stank omging. In een reeks korte
opstellen belichten de bijdragen in dit boek verschillende aspecten van de
manier waarop de kunst ons tot op de drempel kan brengen van de (her)beleving
van de geur van de Gouden Eeuw. De benadering is interdisciplinair: zowel de
iconologie en de traditionele kunstgeschiedenis als de chemie, de sociale
geschiedenis en andere disciplines leveren een bijdrage aan de kennis van het
geurende verleden.
Het spectrum is verrassend breed.
We leren over de iconografie van geur in de schilderkunst (met mooie
toelichtingen over de allegorische representatie van geur), het ontstaan van de
parfumerie, de geuren van specerijen die uit verre oorden werden geïmporteerd,
de geuren van de keuken en de linnenkast, de stank van de steden met hun
onwelriekende kanalen (en de urbane planners die deze kwaal probeerden te
verhelpen), de walm van de bleekvelden op het platteland, de omgang met
lichaamshygiëne en zweetluchtjes, geur als milieu- en gezondheidsproblematiek
enzovoort. De verschillende hoofdstukjes zijn kort en bieden een summiere
inleiding in elk van deze aspecten. Tegelijk zijn ze ook heel erg puntig en
precies en weten ze de lezer op een boeiende manier deel te maken van de
huidige stand van het onderzoek. De tekst is zeer toegankelijk en
laagdrempelig, maar toch wetenschappelijk onderbouwd (en er is een bibliografie
voor wie dieper wil graven). Hierdoor is het boek niet alleen boeiend voor de
leek, maar ook voor de meer onderlegde (kunst)historisch geïnteresseerde lezer.
Daarnaast moet
opgemerkt dat de illustraties, zoals steeds bij uitgeverij Waanders, van
uitmuntende kwaliteit zijn: op groot formaat, in levensechte kleuren, en met
scherpe detailweergave. Als toegift is er een bladwijzer die geparfumeerd is
met een gereconstrueerde geur uit de zeventiende eeuw. Een fraaie en boeiende
uitgave, die door de toegankelijkheid van de presentatie ook voor leerkrachten
veel inspiratie kan bieden voor lesmateriaal.
Ariane van Suchtelen (red.): Vervlogen.
Geuren in kleuren, Waanders, Zwolle 2021, 128 p. ill. ISBN 9789462623231
deze pagina printen of opslaan