Poëzie

BOEKEN NR. 7, SEPTEMBER 2021

Herman Gorter: May

door Dirk De Geest

De kleine Nijmeegse uitgeverij Flanor spant zich al jaar en dag in om moeilijk verkoopbare maar interessante uitgaven op de markt te brengen. Ondertussen stelt hun Flanor-reeks al meer dan honderd titels. Sommige daarvan behelzen min of meer perifeer werk van literaire auteurs zoals onder andere Geert Meijsing of C.O. Jellema. Andere titels gaan over aspecten van de literatuurgeschiedenis en de literaire kritiek, van Du Perron tot Houwink of journalistieke teksten uit de negentiende eeuw. Op die manier worden leemtes ingevuld, ook al zijn de betreffende teksten wat moeilijker te vinden (ze kunnen best aangekocht worden bij de uitgever zelf).  

Binnen dat ruime fonds is er ook plaats voor vertalingen uit of naar het Nederlands. In dat verband verscheen onlangs een integrale vertaling van het lange verhalende gedicht Mei van Herman Gorter. Het meesterwerk van de Tachtiger werd voorbeeldig in het Engels omgezet door Paul Vincent, die sinds jaar en dag een van de belangrijkste vertalers is van de Nederlandse literatuur naar het Engels. Met deze uitgave van May komt de tekst eindelijk binnen het handbereik van internationale lezers. Meteen wordt het duidelijk hoe Gorter zich bij zijn gedicht liet inspireren door mythologische motieven, door de Grieks-Latijnse oudheid maar ook door de Engelse romantici. In die zin brengt deze bijzonder waardevolle vertaling de Nederlandse dichter terug naar ‘huis’.
 
Vincent heeft zich alleszins goed van zijn taak gekweten. Zo respecteert hij het metrum en het rijm van het origineel in de mate van het mogelijke. Dat leidt uiteraard tot aanpassingen bij een aantal regels en zinnen om de poëtische tekst leesbaar te houden, maar nergens had ik het gevoel een ‘andere’ tekst te lezen. Sterker nog, ook de variaties in taal- en stijlgebruik van Gorter zijn in de vertaling terug te vinden. Zo hanteert de dichter op een aantal plaatsen doelbewust een spreektalige, haast a-poëtische zegging, terwijl hij elders de doorwrochte periodische zinnen van de antieke literatuur imiteert, compleet met gezochte beelden en maniëristische stijlfiguren. De vertaling slaagt erin veel van die typische Gorter-trekken te behouden zonder geforceerd aan te doen. Sterker nog, in sommige passages brengt de vlotte Engelse vertaling de lezer er zelfs toe om Gorter anders, minder literair te gaan lezen, waardoor de vernieuwende toon van destijds terug naar voren komt. Het feit dat het Nederlandse origineel tegenover de vertaling is afgedrukt, zet de lezer extra aan tot een dergelijke verrijkende confrontatie.
 
Het verhaal van de Mei is overbekend bij scholieren (tenminste toch tot een aantal jaar geleden). De dichter raakt gefascineerd door Mei (de verpersoonlijking van de lentemaand), maar zij is hopeloos verliefd op de God Balder. Die onmogelijke liefde beheerst haar leven dermate dat het afscheid haar brengt tot melancholie en tot het einde (aangezien de maand op haar einde loopt). Dat verhaalverloop is echter de aanleiding tot een aantal prachtige beschrijvende passages, tot dramatische interacties tussen de personages, tot een (ook vandaag nog) meeslepend relaas dat blijft boeien en de lezer ook emotioneel engageert.  
 
Een minpunt is echter de korte inleiding bij de vertaling. Die is grotendeels gebaseerd op de oudere studies over de Mei en blijft daardoor nogal academisch en stereotiep. Veel informatie passeert daarbij de revue: de Tachtigers, de biografie van de jonge Gorter, de invloed van de Engelse romantiek en het sensitivisme, de diverse interpretaties van het verhaal op symbolisch en allegorisch niveau, de technische kenmerken. Dat alles blijft echter opsommend en dor. Een meer meeslepend essay had veel sterker de blijvende actualiteit van Gorters meesterstuk kunnen onderstrepen. Dat is misschien iets voor een heruitgave, want de vertaling verdient het alleszins om een ruime verspreiding te kennen (ook buiten het Engelstalige onderwijs van onze letterkunde dat tegenwoordig aan de universiteit schering en inslag wordt).  
 
Herman Gorter: May, Flanor, Nijmegen 2021, 256 p. Vertaling van Mei door Paul Vincent

deze pagina printen of opslaan