Vertaald proza

BOEKEN NR. 8, OKTOBER 2021

Arthur Schnitzler: Droomnovelle en andere verhalen

door Carl De Strycker

Er lijkt in de Nederlanden een hernieuwde belangstelling voor het werk van Arthur Schnitzler. De voorbije jaren verschenen een aantal niet eerder in het Nederlands vertaalde novellen en romans van zijn hand (Sterven, Beate en haar zoon, Vlucht in de duisternis en De jonge weduwe), Comp. Marius speelt Anatol (over een seksverslaafde) en aan het einde van het seizoen brengt Internationaal Theater Amsterdam met De dokter een bewerking van Professor Bernhardi, Schnitlzers stuk over antisemitisme. En nu is eindelijk ook Schnitzlers bekendste werk opnieuw beschikbaar, want L.J. Veen brengt in zijn reeks Klassiek een herziene druk van de bundel novelles die in 2005 onder de titel Verhalen verscheen.
 
Dat weinig aansprekende opschrift – iedereen wéét dat verhalenbundels het niet doen in de boekhandel – is strategisch vervangen door de titel van Schnitzlers beroemdste werk: Droomnovelle en andere verhalen. Dat topstuk uit de Duitse literatuur opent ook het boek dat verder naast een aantal hele korte verhalen (waarvan onduidelijk is op basis waarvan ze werden geselecteerd) ook die andere hoogtepunten uit het oeuvre van de schrijver bevat: Casanova’s thuisreis, Luitenant Gustl, Spel in de ochtendschemering en Juffrouw Else. Dat zijn stuk voor stuk novelles waarin de psychologie van de personages fijnzinnig wordt ontleed tegen de achtergrond de zeden en gewoonten in het Habsburgse Oostenrijk, waarin eer een bijzonder grote rol speelde. Daartoe gebruikt Schnitzler – als eerste – de monologue intérieur, waardoor je als lezer echt in het hoofd van de personages gaat zitten.
 
Dat is bijvoorbeeld het geval in Luitenant Gustl, waarin in het titelpersonage in de opera een duw krijgt van een bakker en in plaats van adequaat te reageren zich laat beledigen. In een nachtelijke omzwerving door Wenen voert hij een innerlijke tweestrijd: moet hij, nu zijn eer als officier geschonden is, zelfmoord plegen of zijn er alternatieven? Juffrouw Else is het verhaal van een jong meisje uit de gegoede burgerij dat op vakantie een brief krijgt van haar ouders, die dringend een grote som geld nodig hebben of haar vader verdwijnt in de gevangenis. Om de eer van haar familie te redden wordt zij gedwongen om zich te vernederen en zich misschien zelfs te moeten verkopen. Ook zij twijfelt of ze niet beter uit het leven stapt – het leidt tot haar psychische instorting. In Spel in de ochtendschemering wordt een officier van het leger door een ex-collega gevraagd om hem uit de financiële problemen te halen, waarop het hoofdpersonage snel geld tracht te verzamelen door met de kaarten te spelen. Na aanvankelijk flink gewonnen te hebben, keren de kansen en eindigt hij zelf met een enorme schuld. Zijn rijke suikeroom kan hem niet helpen en aangezien militairen geen speelschulden mogen hebben, voelt hij zich genoodzaakt om zich van het leven te beroven.
 
In Droomnovelle, dat de basis vormde voor Stanley Kubricks Eyes Wide Shut, wordt een schijnbaar nette arts tijdens een nachtelijk avontuur geconfronteerd met zijn seksuele fantasieën wanneer hij op een geheim gemaskerd bal belandt. Wanneer hij terugkeert naar huis en zijn vrouw hem haar dromen vertelt waarin ze even perverse verlangens blijkt te hebben beleefd, komen de echtelieden tot een soort catharsis. Schnitzler, die een tijd- en stadsgenoot van Sigmund Freud was, verbeeldt met dit verhaal het met driften gevulde onderbewuste.
 
Schnitzler schreef voor zijn tijd vrijmoedig over allerlei taboes en hij onderzocht in zijn verhalen en toneelstukken onderwerpen die in het burgerlijke Wenen van zijn tijd onbespreekbare waren. Dat deed hij zo doortastend en met zoveel inzicht dat zijn werk ongeveer een eeuw na verschijnen nog steeds relevant is, zowel psychologisch als literair.
 
Arthur Schnitzler: Droomnovelle en andere verhalen, L.J. Veen Klassiek, Amsterdam 2021, 448 p. ISBN 9789020416527. Vertaling Elly Schippers. Distributie VBK België


deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024

Dius

Stefan Hertmans

Kruisende lijnen

Junichiro Tanizaki

Memoires van een kip. Een Palestijnse fabel

Ishaq Musa Al-Husseini

We moeten ‘misschien’ blijven denken

Esther Jansma

Wij van de Ripetta

Thomas Lieske

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024

De wens, of Het ware verhaal van Titi en Tony

Tereza Horvathova , Michaela Kukovicova (ill.)

Het is rood en rond…

Jan Jutte

Ludas en Bontje

Jan Paul Schutten, Sanne te Loo (ill.)

Wie heeft Steef opgegeten?

Susannah Lloyd, Kate Hindley (ill.)

Wij, ervoor en erna

Jenny Valentine

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri