'De cumulonimbus komt dichterbij, het is een
supercel, maar zeker geen gewone. Het is geen afzonderlijk aambeeld dat oprijst
tot in de hogere luchtlagen, maar het zijn er tientallen, het lijkt alsof ze
worden opgetild door een onzichtbare hand, en ze smelten samen in de
tropopauze. [...] In twintig jaar langeafstandsvluchten heeft Markle nog nooit
zoiets gezien. De onweersbui van het jaar, op zijn minst.'
Het is 13 maart 2021, in de late
namiddag. De vlucht AF006 van Air France, op weg van Parijs naar New York, komt
voor Nova Scotia in een totaal onverwachte en verwoestende tornado terecht. De
turbulentie is nog nooit zo heftig geweest en de passagiers krijgen het hard te
verduren. En toch is captain Markle zelden zo verbaasd geweest als, na het
uitvallen van de communicatie, de verbinding plots wordt hersteld en een
vrouwenstem in de cockpit weerklinkt:
'Air France 006 Mayday, op Kennedy Approach. Hier Air
Traffic Control, wat is de naam van de gezagvoerder, alstublieft? Ik herhaal:
wat is de naam van de gezagvoerder, alstublieft?'
Samen met deze gezagvoerder
volgen we een aantal passagiers in de maanden voor en na de afschrikwekkende
vlucht. Met onder meer de 43-jarige schrijver-vertaler Victor Miesel ('Hij
heeft zijn leven voorbij laten gaan. Het is om wanhopig van te worden'), die
voor de vertaling van een bestseller een prijs gaat ophalen in New York.
Zodanig aangedaan door de vlucht schrijft hij, terug in Parijs, als in een
kwade droom Anomalie, een tussen lyriek en metafysica zwevende roman.
Kort na inlevering van het manuscript springt hij van het balcon.
Op weg naar zijn
zoveelste contract is er een zekere Blake, een huurmoordenaar ('Doden is geen
roeping, het is een aanleg. Een geestestoestand, zo je wilt. '), die in Parijs,
samen met zijn vrouw, een succesvol thuisleveringsbedrijf voor vegetarische
maaltijden runt, maar intussen onder diverse schuilnamen de wereld afreist om
zijn duistere besognes af te handelen.
Er is de aantrekkelijke Lucie,
een alleenstaande moeder, werkzaam in de filmmontage, die meer dan 'genoeg
heeft van mannen die haar als een jager benaderen en ervan dromen haar als een
trofee aan de muur te hangen'. Ze doet er jaren over om een nieuwe relatie te
beginnen met de veel oudere architect, André. In New York aangekomen voor de
inhuldiging van een van zijn nieuwste gebouwen, merkt ze dat ze zich weer eens
vergist heeft. Drie maanden later staat de politie aan de deur om haar aan te
houden. En ook André zal later, na een klus in Mumbai, op JFK worden opgepakt
door de FBI.
Weken
na de turbulente vlucht wordt in Mount Sinai Hospital van de aan
alvleesklierkanker stervende David Markle ('Waarom willen we altijd weten hoe
blind we zijn geweest?') stiekem DNA afgenomen.
Er is de zesjarige Sophie
Kleffman uit Howard Beach (New York State), die treurt om haar dode kikvors,
tot grote ergernis van haar vader Clark, een paratrooper die zijn frustraties
afreageert op zijn gezin ('Smeerlappen zullen altijd hun toevlucht zoeken in
patriottisme.'). Onverwacht wordt hij opgepakt en evenals zijn vrouw en
kinderen weggevoerd, niet lang nadat ze van een familietrip uit Parijs zijn
weergekeerd.
Een
jonge en knappe advocate Joanna Wasserman adviseert de meedogenloze Sean Prior,
CEO van een groot pharmabedrijf dat onder vuur ligt voor de fabricage van het
kankerverwekkende insecticide heptachloor. Omdat Joanna zwart is, denkt hij
meer kans te hebben om aan de schadevergoedingseisen van de voornamelijk zwarte
werknemers van het bedrijf te ontkomen. Hij weet dat Joanna haar hoge verloning
nodig heeft om de zware kosten van een levertransplantatie bij haar zuster te
dragen. Niet dat ook zij een passagier was op die afschuwelijke vlucht,
waarvoor de FBI haar nu wil ondervragen.
De Nigeriaan Femi Ahmed Kaduna
is onder zijn artiestennaam Slimboy op korte tijd de keizer van de Afrikaanse
pop geworden. De song Yaba Girls, ontstaan tijdens de turbulente vlucht
naar New York, heeft de zanger als een meteoor gelanceerd ('Ja, misschien is
dit hoe geluk eruit ziet.').
En in Princeton wordt de onzekere Adrian Miller, een
specialist in kansberekening verliefd op de topoloog Meredith Harper ('als hij
wat minder onhandig was, had hij allang begrepen dat ze hem leuk vindt'). Op
een campusfeestje wanneer een toenaderingspoging succes lijkt te boeken, krijgt
Adrian een hoogst dringend telefoontje waarin hem wordt opgedragen onverwijld
een federaal crisiscoördinatiecentrum te vervoegen, dat twintig jaar voordien
in het leven werd geroepen om alle mogelijke problemen, zoals die waren gerezen
tijdens 9/11, te voorkomen met nieuwe en aangepaste procedures. In het geval
dat een onvoorziene en zelfs onmogelijk geachte crisis zich zou voordoen, zou
hijzelf moeten opdraven om de leiding te nemen van wat procedure 42 wordt
genoemd. En het ondenkbare vindt plaats.
Tot verbijstering van de
bemanning, die begint te geloven dat het om een sinistere grap gaat, wordt de
Boeing 787 van vlucht 006 afgeleid naar het militaire vliegveld McGuire in
Trenton, New Jersey. Het lachen vergaat hen als ze plots worden begeleid door
twee straaljagers die de opdracht hebben hen neer te knallen indien nodig; en
even later al helemaal als zal blijken dat het vandaag niet de dertiende maart
is, maar wel vierentwintig juni 2021.
Alle 243 passagiers worden
afgezonderd in een hangar en krijgen te horen dat het erop lijkt dat zij
dezelfden zijn die een honderdtal dagen voordien in New York zijn geland met
krek hetzelfde toestel en dat ze allen blijkbaar een exacte dubbelganger hebben
lopen, die net als zijzelf aan een grondig onderzoek wordt onderworpen. Het is,
na een start als thriller, een wervelend sciencefiction verhaal geworden waarin
een twintigtal personages en hun kopieën worden gevolgd, vooral in hun relatie
tot elkaar, hun omgeving en de omstandigheden.
De auteur maakt met graagte
gebruik van de mogelijkheden die deze situatie biedt, om politieke, religieuze
en andere autoriteiten in hun hemd te zetten en een sociale komedie van formaat
uit zijn pen te schudden. De filosofische, ideologische, psychologische en
sociologische uitdagingen zijn echter dusdanig groot dat de belofte die het
opzet inhoudt - en ondanks de pogingen om daar antwoorden op te formuleren -
nooit kan worden ingevuld en dit knap gestructureerde en spannende verhaal
onvermijdelijk blijft steken in zijn enorm succes als intelligente bestseller.
Wat al een hele prestatie is.
Dat daardoor ook de literaire aspecten, ondanks het
verleden van Le Tellier als 'oulipien', enigszins naar de zijlijn worden
verwezen, is een ander gevolg, maar die tendens is al enige tijd merkbaar bij
de toewijzing van de Prix Goncourt. We zagen de laatste jaren meer afgeleiden
met kans op commercieel succes (historische, documentaire, sociologische
getinte romans), bekronen. Maar al bij al is leesplezier gegarandeerd.
Hervé le Tellier:
Anomalie, Xander, Haarlem 2021. 305 p. ISBN 9789401615891. Vertaling van
L'Anomalie door Andreas Dijkzeul. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan