Nederlands proza

BOEKEN NR. 4, APRIL 2022

Christine Van den Hove: Het huwelijk

door Jooris van Hulle

Een titel als Het huwelijk, uiteraard ben je als lezer geneigd hier onmiddellijk de naam van Willem Elsschot aan te verbinden, met – weer voor de hand liggend – een reminiscentie aan de klassiek geworden verzen ‘tussen droom en daad / staan wetten in de weg en praktische bezwaren / en ook weemoedigheid die niemand kan verklaren / en die des avonds komt wanneer men slapen gaat.’

In de beschrijving van het huwelijk van Gaspard en Justine, resp. geboren in 1902 en 1901, legt Christine Van den Hove de pijnpunten bloot waarmee twee mensen blijvend geworsteld hebben binnen hun relatie. ‘Geluk duurt soms maar een ogenblik lang’, denkt Gaspard op zeker moment. Of nog, weer vanuit het standpunt van Gaspard: ‘Het leven kan schoon zijn, als iedereen een beetje zijn best doet.’ Met de keuze voor steeds wisselende verhaalstandpunten in de korte hoofdstukken die stapsgewijs, met sprongen in de tijd, een beeld moeten ophangen van de relatie tussen stationschef Gaspard (‘een man met een positie bij den ijzeren weg’) en Justine, die in haar geboortedorp in Oost-Vlaanderen als onderwijzeres aan de slag kan, brengt Van den Hove een mentaliteit in kaart die voor de betrokkenen als een knellend keurslijf moet hebben aangevoeld.

Hoe fout het ook lijkt te lopen tussen Gaspard en Justine, zeker als hij ook nog eens een relatie begint met een weduwe. Van scheiden is geen sprake. Het is kleindochter Elena – het alter ego van de schrijfster, we schrijven 2021 en zijn dan in Zuid-Frankrijk beland waar Van den Hove woont - die in het slothoofdstuk deze bedenking maakt: ‘Ik mis hen, ik mis Justine en Gaspard, ik mis mijn moeder en mijn vader, ik mis zelfs mijn broers. Ik mis hun gestalten en hun stemmen.’ En vooral dan, zowat het substraat van het hele boek: ‘Ik vraag me af of Gaspard en Justine in de laatste uren dat ze samen waren nog met elkaar hebben gepraat. Hebben ze afscheid genomen? Zijn er woorden van liefde, van genegenheid of van dankbaarheid uitgesproken? […] En wat me nog bezighoudt: waarom zijn ze bij elkaar gebleven?’  

Op deze vragen tracht de roman een antwoord te formuleren. Justine, die in wezen tegen haar eerdere vooruitzichten in toch gehuwd is, sukkelt van de ene depressie in de andere. Haar dochter Adèle kan ze geen liefde schenken. Vandaar dat Adèle in tante Eline de moeder ziet die ze altijd heeft moeten missen.
 
Christine Van den Hove heeft bij dit alles ook oog en oor voor het eigen taalidioom van de betrokkenen. De streektaal wordt mondjesmaat gebruikt, er is sprake van een ‘carnassière’, ‘een stutte’ (boterham), ‘een paletot’, of zich ‘draailings voelen’. Woorden kortom die de personages op het lijf geschreven zijn. Dat anderzijds boven ieder hoofdstuk de leeftijd van het betrokken personage nog eens vermeld moet, lijkt me weinig functioneel. Eén enkele vermelding had kunnen volstaan, de lezer maakt dan wel zelf de rekensom compleet. Enkele keren ook wordt een beeldspraak gehanteerd die weinig weet te overtuigen. Een voorbeeld: ‘Hoe langer onze vriendschap duurde, hoe meer ik dacht dat we bij elkaar hoorden. Zoals een voorwiel en een achterwiel van een fiets.’
 
Met Het huwelijk zet Christine Van den Hove de mogelijkheden en onmogelijkheden binnen een huwelijksrelatie op scherp. Toen en nu, van de grootouders tot de persoonlijke situatie en omstandigheden, het blijft aarzelend zoeken als het om de liefde gaat. Of zoals het in de (vrij clichématige) slotalinea luidt: ‘Ze kan groot en overweldigend zijn, bedwelmend soms, maar ze is niet blind, hooguit slechtziend. Ze kan tegelijk noodlottig en genadig zijn. Zeker als ze zacht ademend verscholen ligt in het verste hoekje van een hartkamer.’
 
Christine Van den Hove: Het huwelijk, Wereldbibliotheek, Amsterdam 2022, 127 p. ISBN 9789028451797. Distributie Mythras Books

deze pagina printen of opslaan