Op 14 juli 1945 werd, na het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog,
de Congoroute van Sabena heropgestart. Piloot Victor Heylighen zet, na een
turbulente vlucht waarbij hij de instructies negeerde die hem via de toren
werden gegeven, het vliegtuig veilig aan de grond. Ines Nijs heeft zich voor
haar roman De terugvlucht goed gedocumenteerd als het erop aankomt de
geplogenheden bij zo’n vlucht – toentertijd vaak nog een avontuur – in kaart te
brengen. Gaandeweg de roman focust zij meer nadrukkelijk op de psychologie van
haar hoofdpersonage. Professioneel heeft Heylighen het moeilijk met de
vooruitgang die eraan komt met de modernisering van de luchtvaart:
‘het is gedaan met de vrijheid, met altijd gewoon uw gangen
te kunnen gaan. Er komt een nieuwe orde aan, met nieuwe bazen, nieuwe
toestellen en andere regels en voorschriften.’
Als hij nadien nog eens drie
maanden op non-actief wordt gezet wegens de bij de eerste vlucht gerezen
problemen, komt hij meer en meer aan de grond te zitten. De spanningen binnen
zijn huwelijk blijven maar oplopen. Helena begint een relatie met een
collega-musicus, zelf zoekt hij zijn heil in elkaar snel opvolgende korte
verhoudingen. Hij raakt betrokken bij een kunsthandel waarbij authentieke
Afrikaanse kunst naar ons land wordt gesmokkeld om hier snel verkocht te raken.
Het lijkt erop
dat Ines Nijs hier deels de trappers van haar verhaal kwijtraakt. De plot wordt
omgebogen naar de band die Heylighen had met zijn moeder, die na een beroerte
in een toestand van verwarring lijkt weg te zinken. Verder verneemt Heylighen
meer over zijn vader, die nadat hij een dodelijk ongeval veroorzaakte, zijn
werk als chauffeur is kwijtgeraakt en blijvend met een schuldgevoel worstelt.
Parallel hieraan komt ook voor Heylighen het verleden weer naar boven: in de
oorlog heeft hij foute coördinaten doorgegeven om een bombardement uit te voeren.
Ook op dit vlak moet hij met zichzelf in het reine zien te komen.
Voor de lezer komt
een en ander binnen de context van de roman nogal geforceerd over. Ook blijft
het wennen aan het consequent toegepaste gebruik van de gij-vorm, die de sfeer
van de beschreven tijdsperiode moet belichten, maar in wezen vervreemdend
werkt. De terugvlucht heeft uiteindelijk weinig verrassingen te bieden.
Ines Nijs: De
terugvlucht, Davidsfonds, Antwerpen 2022, 271 p. ISBN 9789022338797. Distributie
Standaard Uitgeverij
deze pagina printen of opslaan