Poëzie

BOEKEN NR. 5, MEI 2022

Paul Demets: De bijendans

door Dirk De Geest

De bijendans is de opvolger van Demets’ bundel De hazenklager. De overige bundels die daarna verschenen brengen immers ouder werk (met gedichten bij het werk van Raveel of Spilliaert) of passen binnen de publieke functie van de dichter (de verzameling plattelandsgedichten). Hoe dan ook is Paul Demets meer dan ooit aanwezig, en elk van zijn bundels geeft niet alleen blijk van dezelfde bekommernissen en dezelfde stijl maar ook van het streven om de ogenschijnlijke chaos van onze tijd (en het menselijke bestaan) vorm te geven en onder te brengen in de structuur van verzen, reeksen, afgeronde bundels.  

Die spanning tussen de vorm en het vormloze is ook in deze bundel voortdurend merkbaar. Het model dat de bundel schraagt, is dat van de bijengemeenschap. De bijenkorf lijkt voor buitenstaanders een onoverzichtelijke wirwar, maar in feite ligt er een hiërarchische structuur en een feilloze taakverdeling aan ten grondslag. Die interactie van communicatie, macht en (collectieve) identiteit vormt een perfecte metafoor om er onze huidige maatschappij mee te analyseren. Daarnaast zijn de bijen bij uitstek een bedreigde diersoort door de manier waarop de mens de natuurlijke middelen van de aarde in versneld tempo uitput. Op die manier wordt de link gelegd met het antropoceen en kan Demets de dieren als model voor de mensen stellen (in plaats van andersom). Die spanning tussen mens en dier ligt ook ten grondslag aan een aantal motto’s (die ontleend zijn aan theoretici zoals Sloterdijk en Lacan). Die theoretische verdieping is duidelijk een stimulans voor de dichter die zich her en der ideeën toe-eigent om ze in zijn gedichten een nieuwe ‘thuis’ te bezorgen.
 
Die zoektocht naar veralgemening gebeurt ook op het vlak van de intieme relaties, die steevast in verband lijken te staan met maatschappelijke verschuivingen. Vaak gaat het individuele ‘ik’ daardoor over in een collectief ‘wij’. Dat stelt de dichter ook in stand om hedendaagse bekommernissen en nieuwsfeiten naadloos in zijn gedichten te verwerken. Het publieke domein is tegenwoordig immers ingrijpend aanwezig in onze privé-omgeving en andersom. Emoties zijn politieke daden, en politiek is niet enkel een kwestie van daadkracht en ingrijpen, maar ook een kwestie van aanvoelen en anders begrijpen.
 
Dergelijke inzichten mogen dan wel van cruciaal belang zijn voor het dichterschap zoals Paul Demets zich dat voorstelt, uiteindelijk gaat het de lezer toch vooral om de gedichten zelf. En het dient gezegd, de jongste jaren heeft Demets een reeks bundels van hoge kwaliteit afgeleverd. Ook De bijendans bevat een aantal doordachte reeksen van samenhangende gedichten die herkenbaar zijn en tevens beeldend genoeg om te beklijven. Op het eerste niveau gaat het om de beschrijving van een levenscyclus, maar elke episode behandelt ook de problemen van het samen-leven.
 
Zo begint de bundel bijvoorbeeld met ‘Broedkamer’, een reeks gedichten waarin de geboorte wordt beschreven en de verhouding tot de beide ouders: een relatie van verbondenheid maar ook een van loslaten en een eigen weg zoeken. De daaropvolgende afdelingen focussen dan weer veel meer op een collectief ‘wij’, op uiteenlopende vormen van sociaal gedrag. Het behoren tot een groep wordt gerelateerd aan gemeenschappelijke overtuigingen en gemeenschappelijke rituelen, van carnaval tot de aloude processies of bijeenkomsten van politieke aard. De saamhorigheid verbindt mensen weliswaar maar houdt tegelijk ook de risico’s is van onpersoonlijk denken, van radicaal gedrag, van uitsluiting en vooroordelen. Eens te meer verbindt Demets zo overtuigend de ontwikkeling van een individu en persoonlijke ervaringen met de maatschappelijke problemen die hem zo intens bezighouden: vooral discriminatie en uitsluiting enerzijds en de problematische relatie tot de aarde en de dieren anderzijds vormen in deze bundel belangrijke leidmotieven.
 
Paul Demets heeft zich de jongste jaren niet alleen opgeworpen tot een uitermate productief dichter, zijn dichterschap heeft duidelijk aan vakkennis en aan diepgang gewonnen. De bijendans vormt daarvan een zoveelste bewijs.  
 
Paul Demets: De bijendans, De Bezige Bij, Amsterdam 2022, 76 p. ISBN 9789403136417. Distributie Standaard Uitgeverij

deze pagina printen of opslaan