Poëzie

BOEKEN NR. 6, JUNI 2022

Nachoem M. Wijnberg: Namen noemen

door Dirk De Geest

Nachoem Wijnberg bekleedt in de contemporaine Nederlandse literatuur een heel aparte plaats. Hij is een productief dichter, met opvallend omvangrijke bundels die telkens thematisch samenhangen. De dichter exploreert zo bijvoorbeeld de liefde of de kapitalistische economie op een haast wetenschappelijke wijze. Als een filosoof of een manager, maar evenzeer als een betrokken deelnemer analyseert hij ons maatschappelijke handelen en denken. Het is een opmerkelijke manier om poëzie en reflectie met elkaar te verbinden, die haaks staat op de intuïtief-persoonlijke toon die veel lezers nog steeds met gedichten associëren. De denker-dichter slaagt er evenwel telkens opnieuw in om lezers te imponeren met teksten die aarzelen tussen lyriek en flarden van een groter verhaal, met stukken filosofisch betoog die in dichtvorm worden gepresenteerd en daardoor een andere leesstrategie vergen. Wijnberg laat zich niet leiden door de traditionele genretypologie net zo min als hij poëzie wil afzonderen van het wereldse vertoog.    

Die volstrekt eigen signatuur is opnieuw terug te vinden vanaf de eerste bladzijde van Namen noemen. Ditmaal buigt de auteur zich over de literatuur in de brede zin. Dat komt allereerst tot uiting in de vele namen van dichters in deze bundel, die wel een (deels persoonlijke) bibliotheek lijkt van een fervent poëzielezer. Heel wat namen uit de Nederlandse literatuur maken hun opwachting, klassieke dichters uit de geschiedenis (bijvoorbeeld Leopold en Gerhardt als boegbeelden van een aristocratisch en symbolistisch dichterschap) maar ook bevriende dichters uit het heden. Daarnaast is er veel ruimte voor dichters uit de Europese geschiedenis, vaak figuren die doorgaans geassocieerd worden met een modern (of modernistisch) perspectief op de poëzie als woordkunst. Naast die canonieke vermeldingen duiken echter ook namen op die nauwelijks een belletje doen rinkelen omdat hun faam minder lang is blijven bestaan of omdat ze uit minder bekende literaire tradities stammen. Alleen al op die manier weet Wijnberg een bijzonder gevarieerd landschap van de poëzie op te roepen dat zijn persoonlijke kijk verraadt op het verschijnsel dat hij analyseert en in kaart brengt. De gedichten roepen zo de vraag op naar het belang van een onaantastbare canon, naar de relatie tussen de dichter en zijn of haar leven (moeten wij dat kennen om de poëzie vruchtbaar te lezen), naar de verhouding van een dichter tot de eigen tijd.  
 
De belangrijkste vraag is echter die naar wat gedichten kunnen betekenen voor de lezer Wijnberg. De meeste gedichten verlaten al gauw het pad van de beschouwing of de algemene vraagstelling voor persoonlijke herinneringen en anekdotes over ontmoetingen met schrijvers of met hun boeken. Vaak heeft dat iets ontwapenends. Het lijkt alsof Wijnberg op een haast kinderlijke manier kijkt naar boeken en schrijvers. Hij verwondert zich over zijn gebrek aan kennis of over de manier waarop een persoonlijk contact met een dichter de lectuur van diens verzen in de weg staat. Hij ontmantelt de vele romantische clichés die over literatuur (en dan speciaal poëzie) de ronde doen. Hij gaat op zoek naar de waarheid over dichterschap en becommentarieert daarbij beroemde uitspraken van belangwekkende voorgangers.
 
Dat alles maakt van Namen noemen een uitermate gelaagde en indringende bundel voor wie van poëzie telkens meer wil weten. Die geïnteresseerde lezer zal moeiteloos in deze gedichten melancholie en ironie herkennen, allerlei fijnzinnige allusies terugvinden op het werk van dichters, de persoonlijke ervaringen van de dichter kunnen betrekken op haar of zijn eigen leesgeschiedenis. Voor de occasionele poëzielezer biedt deze bundel allicht te veel van hetzelfde en is hij te theoretisch-abstract bij momenten. Voor mij persoonlijk is dit een van de topbundels van dit jaar, een boek dat ik nog vaak ter hand zal nemen.  
 
Nachoem M. Wijnberg: Namen noemen, Pluim, Amsterdam 2022, 120 p. ISBN 9789493256583. Distributie De Wolken

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri