Poëzie

BOEKEN NR. 7, SEPTEMBER 2022

Frank Keizer: De introductie van het plot

door Dirk De Geest

Frank Keizer staat als dichter bewust met beide voeten op de grond. Zijn poëzie is nadrukkelijk maatschappelijk geëngageerd, ook al vormt de persoonlijke ervaring van de dichter vaak de aanleiding tot het vers. Keizer is echter niet bezig met een autobiografisch en hoofdzakelijk emotioneel dichterschap, want ook de gedachte van iets individueels dat uniek en innerlijk zou zijn beschouwt hij grotendeels als een ideologisch en retorisch effect. Op die manier verglijden zijn teksten onophoudelijk van het persoonlijke naar het algemene, van het anekdotische naar het structurele niveau, van de werkelijkheid naar de tastende constructie in taal.  

Nadat Lief slecht ding op indringende wijze het individu en de intermenselijke relaties met een vlijmscherpe scalpel analyseerde, kiest Kiezer in zijn jongste bundel voor een breed maatschappelijk perspectief. De introductie van het plot brengt diverse machtshegemonieën (constructies om ongelijkheid te bevestigen en in stand te houden door groepen en belangen voorop te stellen) bij elkaar: de economie en de globalisering, de politiek en de slavernij, de disciplinering en de normering die als ‘vanzelfsprekend’, ‘onveranderlijk’ en ‘natuurlijk’ aan mensen en gemeenschappen wordt opgedrongen. Centraal staat het thema van het ‘plot’, een kleinschalige economische structuur in de tijden van de slavernij, die volgens de dichter moet blijven doorwerken in onze neoliberale samenleving als een teken van verzet. Dat concept verbindt hij met de ‘plot’ als de kern van een verhaalintrige, een structuur die zin wil geven aan het bestaan, de geschiedenis, het samen-leven van mensen, de omgang van de mens met de natuur en de aarde.
 
De gedichten voeren steevast een ‘jij’ ten tonele, het alter ego van de dichter en de lezer, die als het ware op zoek gaat naar de oorsprong van de uitbuiting van de aarde en van mensen. In eerste instantie leidt tot een aantal ingrijpende gedichten over ontbossing: het cultiveren van de aarde (het begin van wat men ‘cultuur’ is gaan noemen) leidt ertoe dat de mens de aarde maakbaar wil maken, dat er daardoor een onderscheid (en een machtsverhouding) is ontstaan tussen subjecten en zogenoemde objecten, het doel en de middelen. Het is het begin van een systeeem dat op kapitalistische principes van productie, handel en winst is gebaseerd maar dat tevens allerlei vormen van onderdrukking in zich draagt. Keizer gaat allerlei nevenaspecten van dat algemene thema onderzoeken op een haast wetenschappelijke wijze, maar ook via allerlei concrete anekdotes: zijn gesprekspartners zijn gebeurtenissen uit de geschiedenis maar ook allerlei bronnen die hem inspireerden tot het maken van deze bundel. Gaandeweg verschuift het betoog naar een kritiek op het kapitalisme, naar een ecokritiek, naar een postkoloniale analyse. Geschiedenis en heden blijken niet te berusten op een radicale breuk maar integendeel op een verregaande continuïteit waardoor doemscenario’s geen losgeslagen waanbeelden zijn. Hoopvol is wel de manier waarop mensen als het ware van onderen uit opnieuw een verbondenheid met elkaar en met de aarde trachten vorm te geven.  
 
Dit is, niet verwonderlijk, een moeilijke bundel. De dichter doet er immers alles aan om zijn ingewikkelde thema’s niet te reduceren tot hapklare sjablonen of emotionele getuigenissen. Integendeel, hij heeft een massa literatuur doorploegd, van de leerdichten uit de klassieke oudheid tot de traktaten van marxistische economen en de theorieën van hedendaagse klimaatactivisten; de sporen van die lectuur zijn her en der in de gedichten verwerkt. Ze illustreren hoe Keizers kritische betoog is ingebed in een brede maatschappelijke beweging en in een eeuwenoude geschiedenis. Tegelijk valt nochtans op hoe ‘leesbaar’ deze teksten over het algemeen zijn gebleven, ondat dat uiterst complexe weefsel van verwijzingen en nuances. Dat ligt aan het grote stilistische vermogen van de dichter, iets wat bijvoorbeeld tot uiting komt in de vele naïeve gesprekken die als ‘introducties’ zijn opgenomen. Bovenal gaat het om bijzonder krachtige poëzie, die ritmisch en beeldend getuigt van een enorme zin voor precisie en afwerking. Frank Keizer is, voor wie er nog mocht aan twijfelen, een prominente dichterstem in ons taalgebied.  
 
Frank Keizer: De introductie van het plot, Pluim, Amsterdam 2022, 76 p. : ill. ISBN 9789493256460. Distributie De Wolken

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri